☀️ JOIN SPN MOBILE
Forums
New posts
Guru Granth Sahib
Composition, Arrangement & Layout
ਜਪੁ | Jup
ਸੋ ਦਰੁ | So Dar
ਸੋਹਿਲਾ | Sohilaa
ਰਾਗੁ ਸਿਰੀਰਾਗੁ | Raag Siree-Raag
Gurbani (14-53)
Ashtpadiyan (53-71)
Gurbani (71-74)
Pahre (74-78)
Chhant (78-81)
Vanjara (81-82)
Vaar Siri Raag (83-91)
Bhagat Bani (91-93)
ਰਾਗੁ ਮਾਝ | Raag Maajh
Gurbani (94-109)
Ashtpadi (109)
Ashtpadiyan (110-129)
Ashtpadi (129-130)
Ashtpadiyan (130-133)
Bara Maha (133-136)
Din Raen (136-137)
Vaar Maajh Ki (137-150)
ਰਾਗੁ ਗਉੜੀ | Raag Gauree
Gurbani (151-185)
Quartets/Couplets (185-220)
Ashtpadiyan (220-234)
Karhalei (234-235)
Ashtpadiyan (235-242)
Chhant (242-249)
Baavan Akhari (250-262)
Sukhmani (262-296)
Thittee (296-300)
Gauree kii Vaar (300-323)
Gurbani (323-330)
Ashtpadiyan (330-340)
Baavan Akhari (340-343)
Thintteen (343-344)
Vaar Kabir (344-345)
Bhagat Bani (345-346)
ਰਾਗੁ ਆਸਾ | Raag Aasaa
Gurbani (347-348)
Chaupaday (348-364)
Panchpadde (364-365)
Kaafee (365-409)
Aasaavaree (409-411)
Ashtpadiyan (411-432)
Patee (432-435)
Chhant (435-462)
Vaar Aasaa (462-475)
Bhagat Bani (475-488)
ਰਾਗੁ ਗੂਜਰੀ | Raag Goojaree
Gurbani (489-503)
Ashtpadiyan (503-508)
Vaar Gujari (508-517)
Vaar Gujari (517-526)
ਰਾਗੁ ਦੇਵਗੰਧਾਰੀ | Raag Dayv-Gandhaaree
Gurbani (527-536)
ਰਾਗੁ ਬਿਹਾਗੜਾ | Raag Bihaagraa
Gurbani (537-556)
Chhant (538-548)
Vaar Bihaagraa (548-556)
ਰਾਗੁ ਵਡਹੰਸ | Raag Wadhans
Gurbani (557-564)
Ashtpadiyan (564-565)
Chhant (565-575)
Ghoriaan (575-578)
Alaahaniiaa (578-582)
Vaar Wadhans (582-594)
ਰਾਗੁ ਸੋਰਠਿ | Raag Sorath
Gurbani (595-634)
Asatpadhiya (634-642)
Vaar Sorath (642-659)
ਰਾਗੁ ਧਨਾਸਰੀ | Raag Dhanasaree
Gurbani (660-685)
Astpadhiya (685-687)
Chhant (687-691)
Bhagat Bani (691-695)
ਰਾਗੁ ਜੈਤਸਰੀ | Raag Jaitsree
Gurbani (696-703)
Chhant (703-705)
Vaar Jaitsaree (705-710)
Bhagat Bani (710)
ਰਾਗੁ ਟੋਡੀ | Raag Todee
ਰਾਗੁ ਬੈਰਾੜੀ | Raag Bairaaree
ਰਾਗੁ ਤਿਲੰਗ | Raag Tilang
Gurbani (721-727)
Bhagat Bani (727)
ਰਾਗੁ ਸੂਹੀ | Raag Suhi
Gurbani (728-750)
Ashtpadiyan (750-761)
Kaafee (761-762)
Suchajee (762)
Gunvantee (763)
Chhant (763-785)
Vaar Soohee (785-792)
Bhagat Bani (792-794)
ਰਾਗੁ ਬਿਲਾਵਲੁ | Raag Bilaaval
Gurbani (795-831)
Ashtpadiyan (831-838)
Thitteen (838-840)
Vaar Sat (841-843)
Chhant (843-848)
Vaar Bilaaval (849-855)
Bhagat Bani (855-858)
ਰਾਗੁ ਗੋਂਡ | Raag Gond
Gurbani (859-869)
Ashtpadiyan (869)
Bhagat Bani (870-875)
ਰਾਗੁ ਰਾਮਕਲੀ | Raag Ramkalee
Ashtpadiyan (902-916)
Gurbani (876-902)
Anand (917-922)
Sadd (923-924)
Chhant (924-929)
Dakhnee (929-938)
Sidh Gosat (938-946)
Vaar Ramkalee (947-968)
ਰਾਗੁ ਨਟ ਨਾਰਾਇਨ | Raag Nat Narayan
Gurbani (975-980)
Ashtpadiyan (980-983)
ਰਾਗੁ ਮਾਲੀ ਗਉੜਾ | Raag Maalee Gauraa
Gurbani (984-988)
Bhagat Bani (988)
ਰਾਗੁ ਮਾਰੂ | Raag Maaroo
Gurbani (889-1008)
Ashtpadiyan (1008-1014)
Kaafee (1014-1016)
Ashtpadiyan (1016-1019)
Anjulian (1019-1020)
Solhe (1020-1033)
Dakhni (1033-1043)
ਰਾਗੁ ਤੁਖਾਰੀ | Raag Tukhaari
Bara Maha (1107-1110)
Chhant (1110-1117)
ਰਾਗੁ ਕੇਦਾਰਾ | Raag Kedara
Gurbani (1118-1123)
Bhagat Bani (1123-1124)
ਰਾਗੁ ਭੈਰਉ | Raag Bhairo
Gurbani (1125-1152)
Partaal (1153)
Ashtpadiyan (1153-1167)
ਰਾਗੁ ਬਸੰਤੁ | Raag Basant
Gurbani (1168-1187)
Ashtpadiyan (1187-1193)
Vaar Basant (1193-1196)
ਰਾਗੁ ਸਾਰਗ | Raag Saarag
Gurbani (1197-1200)
Partaal (1200-1231)
Ashtpadiyan (1232-1236)
Chhant (1236-1237)
Vaar Saarang (1237-1253)
ਰਾਗੁ ਮਲਾਰ | Raag Malaar
Gurbani (1254-1293)
Partaal (1265-1273)
Ashtpadiyan (1273-1278)
Chhant (1278)
Vaar Malaar (1278-91)
Bhagat Bani (1292-93)
ਰਾਗੁ ਕਾਨੜਾ | Raag Kaanraa
Gurbani (1294-96)
Partaal (1296-1318)
Ashtpadiyan (1308-1312)
Chhant (1312)
Vaar Kaanraa
Bhagat Bani (1318)
ਰਾਗੁ ਕਲਿਆਨ | Raag Kalyaan
Gurbani (1319-23)
Ashtpadiyan (1323-26)
ਰਾਗੁ ਪ੍ਰਭਾਤੀ | Raag Prabhaatee
Gurbani (1327-1341)
Ashtpadiyan (1342-51)
ਰਾਗੁ ਜੈਜਾਵੰਤੀ | Raag Jaijaiwanti
Gurbani (1352-53)
Salok | Gatha | Phunahe | Chaubole | Swayiye
Sehskritee Mahala 1
Sehskritee Mahala 5
Gaathaa Mahala 5
Phunhay Mahala 5
Chaubolae Mahala 5
Shaloks Bhagat Kabir
Shaloks Sheikh Farid
Swaiyyae Mahala 5
Swaiyyae in Praise of Gurus
Shaloks in Addition To Vaars
Shalok Ninth Mehl
Mundavanee Mehl 5
ਰਾਗ ਮਾਲਾ, Raag Maalaa
What's new
New posts
New media
New media comments
New resources
Latest activity
Videos
New media
New comments
Library
Latest reviews
Donate
Log in
Register
What's new
New posts
Menu
Log in
Register
Install the app
Install
Welcome to all New Sikh Philosophy Network Forums!
Explore Sikh Sikhi Sikhism...
Sign up
Log in
Discussions
New to Sikhism
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨ ਚਿਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਲਦਾਖ -1
JavaScript is disabled. For a better experience, please enable JavaScript in your browser before proceeding.
You are using an out of date browser. It may not display this or other websites correctly.
You should upgrade or use an
alternative browser
.
Reply to thread
Message
<blockquote data-quote="dalvinder45" data-source="post: 225393" data-attributes="member: 26009"><p><strong>ਲੇਹ ਸ਼ਹਿਰ </strong></p><p>ਸਾਡਾ ਅਗਲਾ ਪੜਾ ਲੇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਗੁਰਦਆਰਾ ਦਾਤੁਨ ਸਾਹਿਬ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੱਥਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਰੁਕੇ ਸਨ ।ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਹੈ ਤੇ ਪਹਾੜੀ ਉੱਪਰ ਵਾਲੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਥੱਲੇ ਹੈ। ਲੇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਲੱਦਾਖ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਲੇਹ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਲੇਹ, ਲੱਦਾਖ ਰਾਜ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵੀ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਥਾਂ ਲੇਹ ਪੈਲੇਸ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਜੋ ਲੱਦਾਖ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਸੀ, ਜੋ ਤਿੱਬਤ ਦੇ ਪੋਟਾਲਾ ਮਹਿਲ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਲੇਹ 3,524 ਮੀਟਰ (11,562 ਫੁੱਟ) ਦੀ ਉਚਾਈ ਤੇ ਹੈ, ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਮਾਰਗ 1 ਰਾਹੀਂ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਨਾਲੀ ਨਾਲ ਲੇਹ-ਮਨਾਲੀ ਰਾਜਮਾਰਗ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।</p><p>[ATTACH=full]22877[/ATTACH]</p><p><strong> <strong>ਲ਼ੇਹ</strong> ਦਾ ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼</strong></p><p>[ATTACH=full]22878[/ATTACH]</p><p><strong> ਲ਼ੇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਦੇ ਦੋ ਦ੍ਰਿਸ਼</strong></p><p>[ATTACH=full]22879[/ATTACH]</p><p style="text-align: center">[ATTACH=full]22880[/ATTACH]</p> <p style="text-align: center">ਲ਼ੇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਦੇ ਦੋ ਦ੍ਰਿਸ਼</p><p>[ATTACH=full]22881[/ATTACH]</p><p style="text-align: center"><strong>ਲ਼ੇਹ ਵਾਦੀ ਵਿਚ ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ</strong></p><p></p><p style="text-align: justify">ਸਿੰਧ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਵਸੇ ਲੇਹ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਤਿੱਬਤ, ਪੱਛਮ ਬਾਲਟੀਸਤਾਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਹੈ । ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਇਹ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵਪਾਰਕ ਮਾਰਗਾਂ ਤੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਠਹਿਰਾ ਦਾ ਸਥਾਨ ਸੀ। ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਲਿਜਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਪਾਰਕ ਵਸਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਲੂਣ, ਅਨਾਜ, ਪਸ਼ਮ ਜਾਂ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਉੱਨ, ਨੀਲ, ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਧਾਗੇ ਅਤੇ ਬਨਾਰਸ ਬ੍ਰੋਕੇਡ ਸਨ। (12)</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਇਸ ਰਸਤੇ ਚੀਨੀਆਂ ਦਾ ਲੱਦਾਖ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਵਪਾਰਕ ਸਬੰਧ ਕੁਸ਼ਨ ਕਾਲ (1 ਤੋਂ 3 ਸਦੀ ਈਸਵੀ) ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੀ, (13) ਜੋ ਤੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ ਤੇ ਸੀ। (14) ਪਰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸ਼ਾਹਦੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ । 10 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਤਿੱਬਤੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਨਾਈਮਾ ਗੋਨ (ਜਾਂ ਨਿਆਮਾ ਗੌਨ) ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਤਿੱਬਤ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ 300 ਆਦਮੀ ਸਨ । ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਕਸਬਿਆਂ ਅਤੇ ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨੀਮਾ ਗੋਂਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ੇ ਵਿਖੇ ਮੁੱਖ ਮੂਰਤੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। "ਇੱਕ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਸਾਂਪੋ (ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦਾ ਰਾਜਵੰਸ਼ਵਾਦੀ ਨਾਮ), ਅਤੇ ਨਗਾਰਿਸ (ਪੱਛਮੀ ਤਿੱਬਤ) ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਿਖਿਆ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। "(15) ਸ਼ੇ, ਆਧੁਨਿਕ ਲੇਹ ਤੋਂ ਸਿਰਫ 15 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ, ਲੱਦਾਖੀ ਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਜਗ੍ਹਾ ਸੀ।</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਡੈਲੇਗਸ ਨਾਮਗਿਆਲ (1660–1685) ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਲਦਾਖ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਂਤ ਸੀ (16) ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਨਵਾਬ ਨੇ ਮੰਗੋਲ ਫੌਜ ਨੂੰ ਨੂੰ ਆਰਜ਼ੀ ਤੌਰ ਤੇ ਲੱਦਾਖ ਤੋਂ ਹਟਾ ਲਿਆ। ਪਰ ਜਦ ਉਹ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਤਾਂ 1679–1684 ਵਿਚ ਉਸਨੂੰ ਡੈਲੀਗਸ ਨਾਮਗਿਆਲ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਕਰਨਾ ਪਿਆ । ਇਸ ਲੱਦਾਖ-ਮੁਗਲ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਲਈ ਨਵਾਬ ਨੇ ਡੈਲੀਗਸ ਨਾਮਗਿਆਲ ਅੱਗੇ ਭੁਗਤਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਈ ਔਖੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਰੱਖੀਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੰਗਾਂ ਵਿਚ ਲੇਹ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੇ ਉਪਰਲੇ ਸਿਰੇ ਤੇ ਲੇਹ ਮਹਿਲ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸੁੰਨੀ ਮੁਸਲਿਮ ਮਸਜਿਦ ਬਣਾਉਣੀ ਸੀ। ਇਹ ਮਸਜਿਦ ਇਸਲਾਮਿਕ ਅਤੇ ਤਿੱਬਤੀ ਭਵਨ ਨਿਰਮਾਣ ਕਲਾ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ 500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਬੈਠਣ ਦੀ ਥਾਂ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਾਹਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੇਹ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਸਜਿਦ ਨਹੀਂ ਸੀ; ਇੱਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਛੋਟੇ ਸਮਜਿਦ ਸਨ ਤੇ ਇਸ ਨਵੀਂ ਮਸਜਿਦ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਮਸਜਿਦ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. (17) ਲੇਹ' ਵਿੱਚ ਚਾਰੇ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਤੋਂ ਕਈ ਵਪਾਰਕ ਮਾਰਗ ਜੁੜਦੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਸਿੱਧਾ ਰਸਤਾ ਉਹ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਅਜੋਕਾ ਰਾਜਮਾਰਗ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਮੰਡੀ-ਕੁਲੂ ਘਾਟੀ-ਰੋਹਤਾਂਗ ਦੱਰਾ-ਲਾਹੌਲ ਅਤੇ ਸਿੰਧ ਘਾਟੀ ਦੇ ਰਸਤੇ ਲੇਹ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਤੋਂ ਰਸਤਾ ਜ਼ੋਜੀ ਲਾ (ਪਾਸ) ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਕਾਰਗਿਲ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਸਿੰਧ ਘਾਟੀ ਵਿਚੋਂ ਦੀ ਲੇਹ ਤੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਬਾਲਟਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਦੋ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਰਸਤੇ ਸਨ: ਸਿੰਧ ਤੋਂ ਸ਼ਯੋਕ ਘਾਟੀ ਵੱਲ-ਹਨੂ ਨਦੀ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਖਾਲਤਸੇ ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਸਿੰਧ ਤੱਕ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਦੂਸਰਾ ਸਕਾਰਡੂ ਤੋਂ ਸਿੱਧਾ ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ ਤੋਂ ਕਾਰਗਿਲ ਅਤੇ ਲੇਹ ਵੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਦੋ ਰਸਤੇ ਲੇਹ ਤੋਂ ਯਾਰਕੰਦ ਅਤੇ ਕਾਰਾਕੋਰਮ ਪਾਸ ਅਤੇ ਜ਼ੈਦੁੱਲਾ ਰਾਹੀਂ ਗਰਮੀਆਂ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਸਫਰ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਆਏ। ਸਨ। ਡਾ; ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੋਹਲੀ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਕਰਾਕੁਰਮ ਦੇ ਰਸਤੇ ਆਏ। ਲੇਹ ਤੋਂ ਲਾਸਾ ਤੱਕ ਵੀ ਕੁਝ ਰਸਤੇ ਸਨ। (18) ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਤੋਂ ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਰਸਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਉਪਰ ਡਾ: ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਲੇਹ ਵਾਦੀ ਵਿਚ ਆਏ।</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਸ਼ਾਹੀ ਨਿਵਾਸ, ਜੋ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਮਹਿਲ ਅਤੇ ਕਸਬੇ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਉੱਚੇ ਨਾਮਗਿਆਲ ('ਵਿਕਟਰੀ') ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਹੁਣ ਖੰਡਰ ਹੋਇਆ ਕਿਲ੍ਹਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਰਾਜਾ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਗੋਨ-ਖੰਗ (ਰਖਿਆ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ ਮੰਦਰ) ਹੈ।</p> <p style="text-align: justify">16 ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦੀ ਆਖਰੀ ਤਿਮਾਹੀ ਦੌਰਾਨ ਰਾਜਾ ਤਾਸ਼ੀ ਨਾਮਗਿਆਲ ਸੀ।(19) ਨਾਮਗਿਆਲ (ਜਿਸਨੂੰ "ਤਸੇਮੋ ਗੋਂਪਾ"('ਲਾਲ ਗੋਂਪਾ'), ਜਾਂ ਡੀਗੋਨ-ਪਾ-ਸੋ-ਮਾ ('ਨਵਾਂ ਮੱਠ') ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ)। (20) ਇੱਹ ਮੰਦਰ, ਲੇਹ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਬੋਧੀ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। (21) ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫ੍ਰੈਂਕੇ ਨੇ "ਦਰਦ ਕਿਲ੍ਹਾ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜੇ ਇਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਦਰਦਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਇਹ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਤਿੱਬਤੀ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਦਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। (22)</p> <p style="text-align: justify">[ATTACH=full]22882[/ATTACH]</p> <p style="text-align: justify"> ਲ਼ੇਹ ਸ਼ਾਹੀ ਨਿਵਾਸ-ਪੁਰਾਤਨ ਤਸਵੀਰ</p> <p style="text-align: justify">[ATTACH=full]22883[/ATTACH]</p> <p style="text-align: justify"> ਲ਼ੇਹ ਕਿਲਾ ਮਹਿਲ</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਲੇਹ ਪੈਲੇਸ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਸ਼ਾਹੀ ਮਹਿਲ, ਰਾਜਾ ਸੇਂਗੇ ਨਾਮਗਿਆਲ (1612–1642) ਨੇ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, (23) ਜਦੋਂ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਜੇਸੁਇਟ ਪੁਜਾਰੀ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸਕੋ ਡੀ ਅਜ਼ੇਵੇਦੋ ਨੇ 1631 ਵਿੱਚ ਲੇਹ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਕੋਈ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤ ਨਾ ਹੀ ਸੇਂਗੇ ਨਾਮਗਿਆਲ ਦੀ 1642 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਮੌਤ ਦਾ। (24)</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਲੇਹ ਮਹਿਲ ਨੌਂ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਉੱਚਾ ਹੈ; ਉਪਰਲੀਆਂ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਹਨ, ਅਤੇ ਅਸਤਬਲ ਅਤੇ ਭੰਡਾਰ ਹੇਠਲੀਆਂ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਤੇ ਹਨ। 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ ਤਾਂ ਮਹਿਲ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਸਿੰਧ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਸਟੋਕ ਪੈਲੇਸ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾ ਘਰ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify"><strong> ਲ਼ੇਹ ਨੂੰ ਜਾਂਦੇ ਵਕਤ ਸੜਕ ਤੇ ਸੈਨਿਕ ਹਾਲ ਆਫ ਫੇਮ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਲਈ ਖਿੱਚੇ ਗਏ।</strong></p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">[ATTACH=full]22884[/ATTACH]</p> <p style="text-align: justify"><strong> ਹਾਲ ਔਫ ਫੇਮ</strong></p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਹਾਲ ਆਫ ਫੇਮ ਲੇਹ ਵਿਚ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ ਜੰਗ ਤੇ ਭਾਰਤ-ਚੀਨ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਬਹਾਦਰ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਦੋ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਉਹ ਸਭ ਵਸਤਾਂ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਯੁੱਧਾਂ ਦੌਰਾਨ ਜਾਂ ਵਰਤੀਆਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ।ਕਾਰਗਿਲ ਯੁੱਧ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਇਸ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹਨ।ਲੇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨਜ਼ਦੀਕ ਹੈ ਤੇ ਲੇਹ ਤੋਂ ਨਿੰਮੂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਰਾਹ ਤੇ ਹੀ ਹੈ। ਲੇਹ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਾ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਇਸ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਤੋਂ ਖੁੰਝ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ।</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਸੈਨਿਕ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਮੇਰੇ ਇਸ ਵਲ ਖਿਚਿਆ ਜਾਣਾ ਸੁਭਾਵਕ ਸੀ ਸਾਡੀ ਸਾਰੀ ਟੀਮ ਸੰਨ 1947-48 ਦੇ ਕਬਾਇਲੀ ਹਮਲੇ ਅਤੇ 1962 ਦੀ ਹਿੰਦ ਚੀਨ ਦੇ ਯੁੱਧ ਤੇ ਕਾਰਗਿਲ ਜੰਗ ਦੇ ਕੁਝ ਪਲ ਜਿਉਣ ਦੀ ਖਾਹਿਸ਼ ਨਾਲ ਗਏ ਤਾਂ ਜੋ ਵੇਖਿਆ ਉਹ ਕਦੇ ਭੁਲਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ। ਕਸ਼ਮੀਰ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਲੱਦਾਖ ਨੂੰ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਰਾਜ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕੀਤਾ ਹੈ।ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਅਤੇ 1947 ਦੀ ਪਤਝੜ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਤੇਜ਼ ਐਕਸ਼ਨ ਕਰਕੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੇ ਲਦਾਖ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਹਿਸਾ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਕਮਯਾਬੀ ਨਾ ਮਿਲ ਸਕੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿਨਾਹ ਨੇ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਅਤੇ ਸਰਹੱਦੀ ਕਬਾਇਲੀਆਂ ਤੋਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਵਾ ਦਿਤਾ ਜਿਸ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਜਿਨਾਹ ਨੇ ਆਪ ਕੀਤੀ।</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਸਰਦੀਆਂ ਪੈ ਜਾਣ ਕਾਰਨ, ਲੱਦਾਖ ਵਲ ਲੋੜੀਂਦਾ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜੰਮੂ -ਕਸ਼ਮੀਰ ਰਾਜ ਦੀ ਫੌਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਹਿਣ ਦਿਤਾ ਗਿਆ । 1947-49 ਵਿੱਚ ਕਬਾਇਲੀ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਤੇ ਵੀ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿਤਾ ਤਾਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਾ ਨੇ ਕੀਤੀ। 2/8 ਗੋਰਖਾ ਰਾਈਫਲਜ਼ ਦੇ ਕਮਾਂਡਿੰਗ ਅਫਸਰ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਐਚਐਸ ਪਰਬ ਨੂੰ ਲਦਾਖ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ 23 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 30 ਅਗਸਤ ਤੱਕ ਕੁੱਲ 123 ਸੈਨਿਕ ਸਪਲਾਈ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਲੇਹ ਪਹੁੰਚ ਗਏ । ਬਾਕੀ ਦੀ ਸੈਨਾ ਪਿਛੋਂ ਰੋਹਤਾਂਗ ਦੱਰੇ ਰਾਹੀਂ ਪੈਦਲ ਆ ਪਹੁੰਚੀ । 19 ਅਗਸਤ ਨੂੰ, ਕਰਨਲ ਪਰਬ ਨੂੰ ਲੱਦਾਖ ਦਾ ਮਿਲਟਰੀ ਗਵਰਨਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਨਰਲ ਥਿਮਈਆ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਦੇਸ਼ ਦਿਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, "ਤੁਸੀਂ ਹਰ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਲੇਹ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰੋਗੇ।"ਉਸਨੇ ਲੇਹ ਪਹੁੰਚਣ 'ਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸਿਵਲ, ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿਆਂਇਕ ਮਾਮਲੇ ਖੁਦ ਸੰਭਾਲ ਲਏ ਤੇ ਲੇਹ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਦਿਤੀ।</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਲੱਦਾਖ ਇੱਕ ਘੱਟ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਇਲਾਕਾ ਹੈ ।ਪਰ ਕਬਾਇਲੀ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੇ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਕੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਤਸ਼ਦਦ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਲੇਹ ਪਹੁੰਚੇ ਤੇ ਅਣਮਨੁਖੀ ਵਰਤਾਉ ਦੀਆ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੱਸੀਆਂ।ਮਿਲਟਰੀ ਗਵਰਨਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਕਰਨਲ ਪਰਬ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕਬਾਇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਕੱਢਣਾ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਮੁੜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਕਰਨਲ ਪਰਬ ਨੇ ਲੇਹ ਦੀ ਸੁਰਖਿਆ ਪੱਕੀ ਕੀਤੀ ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਨਾਗਰਿਕ ਸਰਕਾਰ ਖੜ੍ਹੀ ਕੀਤੀ ।ਇਸ ਨਾਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਮਨੋਬਲ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਵਧਦਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਹੁਣ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਪਿੰਡਾਂ ਤਕ ਸੰਪਰਕ ਸਥਾਪਤ ਵੀ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਸੈਨਾ ਟੁਕੜੀਆਂ ਨੇ ਲੋਕਲ ਪੁiਲ਼ਸ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕਬਾਇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਕੱਢਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤਾ।</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਸਰਦੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀ 77 ਪੈਰਾ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਦਾ ਜੋਜੀ ਲਾ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਸਫਲ ਰਿਹਾ ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਾਰਗਿਲ ਅਤੇ ਲੱਦਾਖ ਨੂੰ ਬਾਕੀ ਰਾਜਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਵਾਲਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਦਰਰਾ ਖੁਲ੍ਹ ਗਿਆ। ਇਸ ਸਫਲਤਾ ਨਾਲ ਲੇਹ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਅਾ ਚੰਗੇਰੀ ਹੋ ਗਈ। ਜਦ ਕਾਰਗਿਲ ਤੋਂ ਕਬਾਇਲੀ ਹਮਲਾਵਰ ਭਜਾ ਦਿਤੇ ਗਏ ਤਾਂ 20 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ, ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਦੀ ਫੌਜੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੇ ਕਰਨਲ ਪਰਬ ਨੂੰ 77 ਪੈਰਾ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਨਾਲ ਕਾਰਗਿਲ ਤੱਕ ਜੋੜਨ ਲਈ ਹੁਕਮ ਭੇਜੇ, । ਕਰਨਲ ਪਰਬ ਹਰਕਤ ਵਿੱਚ ਆਏ, ਤੇ ਖਾਲਸੇ ਨੂੰ ਜਿਤ ਕੇ ਕਾਰਗਿਲ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਏ।</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਮਈ 1948 ਵਿੱਚ ਲੇਹ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਉਸ ਥਾਂ ਟਿਕ ਨਾ ਸਕੇ । ਜਨਰਲ ਥਿਮਈਆ ਨੇ ਮਨਾਲੀ ਰਾਹੀਂ ਕੁਲੀਆਂ ਅਤੇ ਟੱਟੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਾਲ ਅਸਬਾਬ ਲੱਦ ਕੇ ਫੌਜੀ ਯੂਨਿਟ ਨੂੰ ਪੈਦਲ ਮਨਾਲੀ ਮਾਰਗ ਤੇ ਭੇਜਿਆ। ਇਧਰ 77 ਪੈਰਾ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਜ਼ੋਜੀ ਲਾ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਜਿਸ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪਾਸਾ ਪਲਟ ਗਿਆ ਤੇ ਕਬਾਇਲੀ ਪਿਛੇ ਹਟ ਪਏ ਤੇ ਲਦਾਖ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਰਖਿਅਤ ਹੋ ਗਿਆ।ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕਰਨਲ ਪਰਬ ਨੇ ਜਨਵਰੀ 1949 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ 'ਕੈਬਨਿਟ' ਨੂੰ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਆਪ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਮਿਲਟਰੀ ਗਵਰਨਰ ਰਹੇ।</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਜਦੋਂ 1962 ਦੀ ਜੰਗ ਲੜੀ ਗਈ ਸੀ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਾ ਕੋਲ ਨਾ ਹੀ ਯੁੱਧ ਲਈ ਢੁਕਵੇਂ ਹਥਿਆਰ ਸਨ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਬਰਫਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਢੁਕਵੇਂ ਬਸਤਰ ਪਰ ਇਕ ਜਜ਼ਬਾ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਚੀਨੀ ਸੈਨਾ ਦੇ ਭੌਣ ਨੂੰ ਲੇਹ ਤਕ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਠੱਲ ਪਾਉਂਦੇ ਰਹੇ । ਆਖਰੀ ਆਦਮੀ ਆਖਰੀ ਗੋਲੀ ਤਕ ਲੜੇ ਜਾਨਾਂ ਦੇ ਦਿਤੀਆਂ ਪਰ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਵਧਣ ਦਿਤਾ।</p></blockquote><p></p>
[QUOTE="dalvinder45, post: 225393, member: 26009"] [B]ਲੇਹ ਸ਼ਹਿਰ [/B] ਸਾਡਾ ਅਗਲਾ ਪੜਾ ਲੇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਗੁਰਦਆਰਾ ਦਾਤੁਨ ਸਾਹਿਬ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੱਥਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਰੁਕੇ ਸਨ ।ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਹੈ ਤੇ ਪਹਾੜੀ ਉੱਪਰ ਵਾਲੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਥੱਲੇ ਹੈ। ਲੇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਲੱਦਾਖ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਲੇਹ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਲੇਹ, ਲੱਦਾਖ ਰਾਜ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵੀ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਥਾਂ ਲੇਹ ਪੈਲੇਸ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਜੋ ਲੱਦਾਖ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਸੀ, ਜੋ ਤਿੱਬਤ ਦੇ ਪੋਟਾਲਾ ਮਹਿਲ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਲੇਹ 3,524 ਮੀਟਰ (11,562 ਫੁੱਟ) ਦੀ ਉਚਾਈ ਤੇ ਹੈ, ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਮਾਰਗ 1 ਰਾਹੀਂ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਨਾਲੀ ਨਾਲ ਲੇਹ-ਮਨਾਲੀ ਰਾਜਮਾਰਗ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। [ATTACH type="full" alt="1712487648902.png"]22877[/ATTACH] [B] [B]ਲ਼ੇਹ[/B] ਦਾ ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼[/B] [ATTACH type="full" alt="1712487672516.png"]22878[/ATTACH] [B] ਲ਼ੇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਦੇ ਦੋ ਦ੍ਰਿਸ਼[/B] [ATTACH type="full" alt="1712487702067.png"]22879[/ATTACH] [CENTER][ATTACH type="full" alt="1712487723604.png"]22880[/ATTACH] ਲ਼ੇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਦੇ ਦੋ ਦ੍ਰਿਸ਼[/CENTER] [ATTACH type="full" alt="1712487743503.png"]22881[/ATTACH] [CENTER][B]ਲ਼ੇਹ ਵਾਦੀ ਵਿਚ ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ[/B][/CENTER] [JUSTIFY]ਸਿੰਧ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਵਸੇ ਲੇਹ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਤਿੱਬਤ, ਪੱਛਮ ਬਾਲਟੀਸਤਾਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਹੈ । ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਇਹ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵਪਾਰਕ ਮਾਰਗਾਂ ਤੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਠਹਿਰਾ ਦਾ ਸਥਾਨ ਸੀ। ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਲਿਜਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਪਾਰਕ ਵਸਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਲੂਣ, ਅਨਾਜ, ਪਸ਼ਮ ਜਾਂ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਉੱਨ, ਨੀਲ, ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਧਾਗੇ ਅਤੇ ਬਨਾਰਸ ਬ੍ਰੋਕੇਡ ਸਨ। (12) ਇਸ ਰਸਤੇ ਚੀਨੀਆਂ ਦਾ ਲੱਦਾਖ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਵਪਾਰਕ ਸਬੰਧ ਕੁਸ਼ਨ ਕਾਲ (1 ਤੋਂ 3 ਸਦੀ ਈਸਵੀ) ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੀ, (13) ਜੋ ਤੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ ਤੇ ਸੀ। (14) ਪਰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸ਼ਾਹਦੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ । 10 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਤਿੱਬਤੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਨਾਈਮਾ ਗੋਨ (ਜਾਂ ਨਿਆਮਾ ਗੌਨ) ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਤਿੱਬਤ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ 300 ਆਦਮੀ ਸਨ । ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਕਸਬਿਆਂ ਅਤੇ ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨੀਮਾ ਗੋਂਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ੇ ਵਿਖੇ ਮੁੱਖ ਮੂਰਤੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। "ਇੱਕ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਸਾਂਪੋ (ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦਾ ਰਾਜਵੰਸ਼ਵਾਦੀ ਨਾਮ), ਅਤੇ ਨਗਾਰਿਸ (ਪੱਛਮੀ ਤਿੱਬਤ) ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਿਖਿਆ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। "(15) ਸ਼ੇ, ਆਧੁਨਿਕ ਲੇਹ ਤੋਂ ਸਿਰਫ 15 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ, ਲੱਦਾਖੀ ਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਜਗ੍ਹਾ ਸੀ। ਡੈਲੇਗਸ ਨਾਮਗਿਆਲ (1660–1685) ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਲਦਾਖ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਂਤ ਸੀ (16) ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਨਵਾਬ ਨੇ ਮੰਗੋਲ ਫੌਜ ਨੂੰ ਨੂੰ ਆਰਜ਼ੀ ਤੌਰ ਤੇ ਲੱਦਾਖ ਤੋਂ ਹਟਾ ਲਿਆ। ਪਰ ਜਦ ਉਹ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਤਾਂ 1679–1684 ਵਿਚ ਉਸਨੂੰ ਡੈਲੀਗਸ ਨਾਮਗਿਆਲ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਕਰਨਾ ਪਿਆ । ਇਸ ਲੱਦਾਖ-ਮੁਗਲ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਲਈ ਨਵਾਬ ਨੇ ਡੈਲੀਗਸ ਨਾਮਗਿਆਲ ਅੱਗੇ ਭੁਗਤਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਈ ਔਖੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਰੱਖੀਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੰਗਾਂ ਵਿਚ ਲੇਹ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੇ ਉਪਰਲੇ ਸਿਰੇ ਤੇ ਲੇਹ ਮਹਿਲ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸੁੰਨੀ ਮੁਸਲਿਮ ਮਸਜਿਦ ਬਣਾਉਣੀ ਸੀ। ਇਹ ਮਸਜਿਦ ਇਸਲਾਮਿਕ ਅਤੇ ਤਿੱਬਤੀ ਭਵਨ ਨਿਰਮਾਣ ਕਲਾ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ 500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਬੈਠਣ ਦੀ ਥਾਂ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਾਹਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੇਹ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਸਜਿਦ ਨਹੀਂ ਸੀ; ਇੱਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਛੋਟੇ ਸਮਜਿਦ ਸਨ ਤੇ ਇਸ ਨਵੀਂ ਮਸਜਿਦ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਮਸਜਿਦ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. (17) ਲੇਹ' ਵਿੱਚ ਚਾਰੇ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਤੋਂ ਕਈ ਵਪਾਰਕ ਮਾਰਗ ਜੁੜਦੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਸਿੱਧਾ ਰਸਤਾ ਉਹ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਅਜੋਕਾ ਰਾਜਮਾਰਗ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਮੰਡੀ-ਕੁਲੂ ਘਾਟੀ-ਰੋਹਤਾਂਗ ਦੱਰਾ-ਲਾਹੌਲ ਅਤੇ ਸਿੰਧ ਘਾਟੀ ਦੇ ਰਸਤੇ ਲੇਹ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਤੋਂ ਰਸਤਾ ਜ਼ੋਜੀ ਲਾ (ਪਾਸ) ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਕਾਰਗਿਲ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਸਿੰਧ ਘਾਟੀ ਵਿਚੋਂ ਦੀ ਲੇਹ ਤੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਬਾਲਟਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਦੋ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਰਸਤੇ ਸਨ: ਸਿੰਧ ਤੋਂ ਸ਼ਯੋਕ ਘਾਟੀ ਵੱਲ-ਹਨੂ ਨਦੀ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਖਾਲਤਸੇ ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਸਿੰਧ ਤੱਕ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਦੂਸਰਾ ਸਕਾਰਡੂ ਤੋਂ ਸਿੱਧਾ ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ ਤੋਂ ਕਾਰਗਿਲ ਅਤੇ ਲੇਹ ਵੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਦੋ ਰਸਤੇ ਲੇਹ ਤੋਂ ਯਾਰਕੰਦ ਅਤੇ ਕਾਰਾਕੋਰਮ ਪਾਸ ਅਤੇ ਜ਼ੈਦੁੱਲਾ ਰਾਹੀਂ ਗਰਮੀਆਂ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਸਫਰ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਆਏ। ਸਨ। ਡਾ; ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੋਹਲੀ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਕਰਾਕੁਰਮ ਦੇ ਰਸਤੇ ਆਏ। ਲੇਹ ਤੋਂ ਲਾਸਾ ਤੱਕ ਵੀ ਕੁਝ ਰਸਤੇ ਸਨ। (18) ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਤੋਂ ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਰਸਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਉਪਰ ਡਾ: ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਲੇਹ ਵਾਦੀ ਵਿਚ ਆਏ। ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਸ਼ਾਹੀ ਨਿਵਾਸ, ਜੋ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਮਹਿਲ ਅਤੇ ਕਸਬੇ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਉੱਚੇ ਨਾਮਗਿਆਲ ('ਵਿਕਟਰੀ') ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਹੁਣ ਖੰਡਰ ਹੋਇਆ ਕਿਲ੍ਹਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਰਾਜਾ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਗੋਨ-ਖੰਗ (ਰਖਿਆ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ ਮੰਦਰ) ਹੈ। 16 ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦੀ ਆਖਰੀ ਤਿਮਾਹੀ ਦੌਰਾਨ ਰਾਜਾ ਤਾਸ਼ੀ ਨਾਮਗਿਆਲ ਸੀ।(19) ਨਾਮਗਿਆਲ (ਜਿਸਨੂੰ "ਤਸੇਮੋ ਗੋਂਪਾ"('ਲਾਲ ਗੋਂਪਾ'), ਜਾਂ ਡੀਗੋਨ-ਪਾ-ਸੋ-ਮਾ ('ਨਵਾਂ ਮੱਠ') ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ)। (20) ਇੱਹ ਮੰਦਰ, ਲੇਹ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਬੋਧੀ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। (21) ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫ੍ਰੈਂਕੇ ਨੇ "ਦਰਦ ਕਿਲ੍ਹਾ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜੇ ਇਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਦਰਦਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਇਹ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਤਿੱਬਤੀ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਦਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। (22) [ATTACH type="full" alt="1712487892505.png"]22882[/ATTACH] ਲ਼ੇਹ ਸ਼ਾਹੀ ਨਿਵਾਸ-ਪੁਰਾਤਨ ਤਸਵੀਰ [ATTACH type="full" alt="1712487914566.png"]22883[/ATTACH] ਲ਼ੇਹ ਕਿਲਾ ਮਹਿਲ ਲੇਹ ਪੈਲੇਸ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਸ਼ਾਹੀ ਮਹਿਲ, ਰਾਜਾ ਸੇਂਗੇ ਨਾਮਗਿਆਲ (1612–1642) ਨੇ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, (23) ਜਦੋਂ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਜੇਸੁਇਟ ਪੁਜਾਰੀ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸਕੋ ਡੀ ਅਜ਼ੇਵੇਦੋ ਨੇ 1631 ਵਿੱਚ ਲੇਹ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਕੋਈ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤ ਨਾ ਹੀ ਸੇਂਗੇ ਨਾਮਗਿਆਲ ਦੀ 1642 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਮੌਤ ਦਾ। (24) ਲੇਹ ਮਹਿਲ ਨੌਂ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਉੱਚਾ ਹੈ; ਉਪਰਲੀਆਂ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਹਨ, ਅਤੇ ਅਸਤਬਲ ਅਤੇ ਭੰਡਾਰ ਹੇਠਲੀਆਂ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਤੇ ਹਨ। 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ ਤਾਂ ਮਹਿਲ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਸਿੰਧ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਸਟੋਕ ਪੈਲੇਸ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾ ਘਰ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। [B] ਲ਼ੇਹ ਨੂੰ ਜਾਂਦੇ ਵਕਤ ਸੜਕ ਤੇ ਸੈਨਿਕ ਹਾਲ ਆਫ ਫੇਮ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਲਈ ਖਿੱਚੇ ਗਏ।[/B] [ATTACH type="full" alt="1712487958085.png"]22884[/ATTACH] [B] ਹਾਲ ਔਫ ਫੇਮ[/B] ਹਾਲ ਆਫ ਫੇਮ ਲੇਹ ਵਿਚ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ ਜੰਗ ਤੇ ਭਾਰਤ-ਚੀਨ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਬਹਾਦਰ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਦੋ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਉਹ ਸਭ ਵਸਤਾਂ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਯੁੱਧਾਂ ਦੌਰਾਨ ਜਾਂ ਵਰਤੀਆਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ।ਕਾਰਗਿਲ ਯੁੱਧ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਇਸ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹਨ।ਲੇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨਜ਼ਦੀਕ ਹੈ ਤੇ ਲੇਹ ਤੋਂ ਨਿੰਮੂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਰਾਹ ਤੇ ਹੀ ਹੈ। ਲੇਹ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਾ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਇਸ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਤੋਂ ਖੁੰਝ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਸੈਨਿਕ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਮੇਰੇ ਇਸ ਵਲ ਖਿਚਿਆ ਜਾਣਾ ਸੁਭਾਵਕ ਸੀ ਸਾਡੀ ਸਾਰੀ ਟੀਮ ਸੰਨ 1947-48 ਦੇ ਕਬਾਇਲੀ ਹਮਲੇ ਅਤੇ 1962 ਦੀ ਹਿੰਦ ਚੀਨ ਦੇ ਯੁੱਧ ਤੇ ਕਾਰਗਿਲ ਜੰਗ ਦੇ ਕੁਝ ਪਲ ਜਿਉਣ ਦੀ ਖਾਹਿਸ਼ ਨਾਲ ਗਏ ਤਾਂ ਜੋ ਵੇਖਿਆ ਉਹ ਕਦੇ ਭੁਲਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ। ਕਸ਼ਮੀਰ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਲੱਦਾਖ ਨੂੰ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਰਾਜ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕੀਤਾ ਹੈ।ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਅਤੇ 1947 ਦੀ ਪਤਝੜ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਤੇਜ਼ ਐਕਸ਼ਨ ਕਰਕੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੇ ਲਦਾਖ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਹਿਸਾ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਕਮਯਾਬੀ ਨਾ ਮਿਲ ਸਕੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿਨਾਹ ਨੇ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਅਤੇ ਸਰਹੱਦੀ ਕਬਾਇਲੀਆਂ ਤੋਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਵਾ ਦਿਤਾ ਜਿਸ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਜਿਨਾਹ ਨੇ ਆਪ ਕੀਤੀ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਸਰਦੀਆਂ ਪੈ ਜਾਣ ਕਾਰਨ, ਲੱਦਾਖ ਵਲ ਲੋੜੀਂਦਾ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜੰਮੂ -ਕਸ਼ਮੀਰ ਰਾਜ ਦੀ ਫੌਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਹਿਣ ਦਿਤਾ ਗਿਆ । 1947-49 ਵਿੱਚ ਕਬਾਇਲੀ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਤੇ ਵੀ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿਤਾ ਤਾਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਾ ਨੇ ਕੀਤੀ। 2/8 ਗੋਰਖਾ ਰਾਈਫਲਜ਼ ਦੇ ਕਮਾਂਡਿੰਗ ਅਫਸਰ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਐਚਐਸ ਪਰਬ ਨੂੰ ਲਦਾਖ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ 23 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 30 ਅਗਸਤ ਤੱਕ ਕੁੱਲ 123 ਸੈਨਿਕ ਸਪਲਾਈ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਲੇਹ ਪਹੁੰਚ ਗਏ । ਬਾਕੀ ਦੀ ਸੈਨਾ ਪਿਛੋਂ ਰੋਹਤਾਂਗ ਦੱਰੇ ਰਾਹੀਂ ਪੈਦਲ ਆ ਪਹੁੰਚੀ । 19 ਅਗਸਤ ਨੂੰ, ਕਰਨਲ ਪਰਬ ਨੂੰ ਲੱਦਾਖ ਦਾ ਮਿਲਟਰੀ ਗਵਰਨਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਨਰਲ ਥਿਮਈਆ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਦੇਸ਼ ਦਿਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, "ਤੁਸੀਂ ਹਰ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਲੇਹ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰੋਗੇ।"ਉਸਨੇ ਲੇਹ ਪਹੁੰਚਣ 'ਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸਿਵਲ, ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿਆਂਇਕ ਮਾਮਲੇ ਖੁਦ ਸੰਭਾਲ ਲਏ ਤੇ ਲੇਹ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਦਿਤੀ। ਲੱਦਾਖ ਇੱਕ ਘੱਟ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਇਲਾਕਾ ਹੈ ।ਪਰ ਕਬਾਇਲੀ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੇ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਕੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਤਸ਼ਦਦ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਲੇਹ ਪਹੁੰਚੇ ਤੇ ਅਣਮਨੁਖੀ ਵਰਤਾਉ ਦੀਆ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੱਸੀਆਂ।ਮਿਲਟਰੀ ਗਵਰਨਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਕਰਨਲ ਪਰਬ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕਬਾਇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਕੱਢਣਾ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਮੁੜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਕਰਨਲ ਪਰਬ ਨੇ ਲੇਹ ਦੀ ਸੁਰਖਿਆ ਪੱਕੀ ਕੀਤੀ ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਨਾਗਰਿਕ ਸਰਕਾਰ ਖੜ੍ਹੀ ਕੀਤੀ ।ਇਸ ਨਾਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਮਨੋਬਲ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਵਧਦਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਹੁਣ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਪਿੰਡਾਂ ਤਕ ਸੰਪਰਕ ਸਥਾਪਤ ਵੀ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਸੈਨਾ ਟੁਕੜੀਆਂ ਨੇ ਲੋਕਲ ਪੁiਲ਼ਸ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕਬਾਇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਕੱਢਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤਾ। ਸਰਦੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀ 77 ਪੈਰਾ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਦਾ ਜੋਜੀ ਲਾ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਸਫਲ ਰਿਹਾ ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਾਰਗਿਲ ਅਤੇ ਲੱਦਾਖ ਨੂੰ ਬਾਕੀ ਰਾਜਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਵਾਲਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਦਰਰਾ ਖੁਲ੍ਹ ਗਿਆ। ਇਸ ਸਫਲਤਾ ਨਾਲ ਲੇਹ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਅਾ ਚੰਗੇਰੀ ਹੋ ਗਈ। ਜਦ ਕਾਰਗਿਲ ਤੋਂ ਕਬਾਇਲੀ ਹਮਲਾਵਰ ਭਜਾ ਦਿਤੇ ਗਏ ਤਾਂ 20 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ, ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਦੀ ਫੌਜੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੇ ਕਰਨਲ ਪਰਬ ਨੂੰ 77 ਪੈਰਾ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਨਾਲ ਕਾਰਗਿਲ ਤੱਕ ਜੋੜਨ ਲਈ ਹੁਕਮ ਭੇਜੇ, । ਕਰਨਲ ਪਰਬ ਹਰਕਤ ਵਿੱਚ ਆਏ, ਤੇ ਖਾਲਸੇ ਨੂੰ ਜਿਤ ਕੇ ਕਾਰਗਿਲ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਏ। ਮਈ 1948 ਵਿੱਚ ਲੇਹ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਉਸ ਥਾਂ ਟਿਕ ਨਾ ਸਕੇ । ਜਨਰਲ ਥਿਮਈਆ ਨੇ ਮਨਾਲੀ ਰਾਹੀਂ ਕੁਲੀਆਂ ਅਤੇ ਟੱਟੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਾਲ ਅਸਬਾਬ ਲੱਦ ਕੇ ਫੌਜੀ ਯੂਨਿਟ ਨੂੰ ਪੈਦਲ ਮਨਾਲੀ ਮਾਰਗ ਤੇ ਭੇਜਿਆ। ਇਧਰ 77 ਪੈਰਾ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਜ਼ੋਜੀ ਲਾ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਜਿਸ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪਾਸਾ ਪਲਟ ਗਿਆ ਤੇ ਕਬਾਇਲੀ ਪਿਛੇ ਹਟ ਪਏ ਤੇ ਲਦਾਖ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਰਖਿਅਤ ਹੋ ਗਿਆ।ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕਰਨਲ ਪਰਬ ਨੇ ਜਨਵਰੀ 1949 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ 'ਕੈਬਨਿਟ' ਨੂੰ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਆਪ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਮਿਲਟਰੀ ਗਵਰਨਰ ਰਹੇ। ਜਦੋਂ 1962 ਦੀ ਜੰਗ ਲੜੀ ਗਈ ਸੀ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਾ ਕੋਲ ਨਾ ਹੀ ਯੁੱਧ ਲਈ ਢੁਕਵੇਂ ਹਥਿਆਰ ਸਨ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਬਰਫਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਢੁਕਵੇਂ ਬਸਤਰ ਪਰ ਇਕ ਜਜ਼ਬਾ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਚੀਨੀ ਸੈਨਾ ਦੇ ਭੌਣ ਨੂੰ ਲੇਹ ਤਕ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਠੱਲ ਪਾਉਂਦੇ ਰਹੇ । ਆਖਰੀ ਆਦਮੀ ਆਖਰੀ ਗੋਲੀ ਤਕ ਲੜੇ ਜਾਨਾਂ ਦੇ ਦਿਤੀਆਂ ਪਰ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਵਧਣ ਦਿਤਾ।[/JUSTIFY] [/QUOTE]
Insert quotes…
Verification
Post reply
Discussions
New to Sikhism
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨ ਚਿਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਲਦਾਖ -1
This site uses cookies to help personalise content, tailor your experience and to keep you logged in if you register.
By continuing to use this site, you are consenting to our use of cookies.
Accept
Learn more…
Top