New posts

Welcome to all New Sikh Philosophy Network Forums!

Explore Sikh Sikhi Sikhism...
Sign up Log in

Reply to thread

Message: <blockquote data-quote="dalvinder45" data-source="post: 226244" data-attributes="member: 26009">ਲਹੌਰ ਸ਼ਹਿਰ 2ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸ਼ਹੀਦ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੰਘ ਸਿੰਘਣੀਆਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੀ ਨੌਲੱਖਾ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਹਨ।                                                            [ATTACH=full]23229[/ATTACH][ATTACH=full]23230[/ATTACH]ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ, ਨੌਲਾਖਾ ਬਾਜ਼ਾਰ, ਲਾਹੌਰਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਸਥਾਨ ਨੌਲਖਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ. ਇਹ ਬਾਜ਼ਾਰ ਲMਡਾ ਬਜ਼ਾਰ ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੱਕ ਚਲਦਾ ਹੈ. ਇਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਲMਡਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਨੌਲਖਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋਵੋਗੇ qW ਦੁਕਾਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਇਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਹੈ[ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਤੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਹੈ: "ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਭਾਈ ਤਾਰU isMG ਜੀ।"ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਐਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਪਿੰਡ ਪੂਹਲਾ ਜ਼ਿਲਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦਾ ਸੰਧੂ ਜੱਟ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਪਾਲ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਕਮਾਈ ਵਿੱਚੋਂ ਮੁਗਲਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਵਿੱਚ ਖਰਚ ਕਰ ਦਿੰਦਾ। ਮੁਖਬਰੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਨਵਾਬ ਜ਼ਕਰੀਆ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਜਾਂ ਮੌਤ ਦੇ ਵਿੱਚਕਾਰ ਚੁਣਨ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਜਦੋਂ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਧਰਮ ਬਦਲਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਆਪਣੇ ਕੇਸ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿਤੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਖੋਪੜੀ ਲਾਹੁਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਹੋਇਆ । ਬੜੀ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਰੰਬੀਆਂ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਖੋਪੜੀ ਉਤਾਰ ਦਿਤੀ ਗਈ ਪਰ ਉਹ ਨਾਮ ਜਪਣ ਵਿੱਚ ਲੱਗਿਆ ਰਿਹਾ।ਆਖਰ 1 ਜੁਲਾਈ, 1745 ਨੂੰ ਉਹ 25 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਜਗ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਉਸਨੂੰ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਉਸ ਥਾਂ ਇਸ ਵੇਲੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਹੈ। ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਦੀ ਖੋਪੜੀ ਲੱਥਦੇ ਹੀ ਜ਼ਕਰੀਆ ਵੀ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗੀ ਜਿਸ ਪਿਛੋਂ ਹੀ ਉਸਦੀ ਬੰਦ ਖਲਾਸੀ ਹੋਈ ਤੇ ਉਹ ਸਦਾ ਦੀ ਨੀਦ ਸੌਂਗਿਆ।ਨੌਲਖਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਕੰਪਲੈਕਸ ਜਿੱਥੇ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਉਹ ਚਾਰ ‘ਇਤਿਹਾਸਕ’ ਅਸਥਾਨਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਮਸਜਿਦ (ਹੁਣ ਨਾ ਮੌਜੂਦ), ਦਰਬਾਰ ਹਜ਼ਰਤ ਸ਼ਾਹ ਕਾਕੂ ਚਿਸ਼ਤੀ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਸਿੰਘ ਸਿੰਘਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜੋ ਕੰਪਲੈਕਸ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਹੈ।ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਸ਼ਾਹਿਦ ਸ਼ਬੀਰ ਨੇ ਮੰਨਿਆਂ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੇ ਅਦਾਲਤ ਵਿਚ ਕੇਸ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਇਹ ਮਸਜਿਦ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੇ ਸੱਤਾ ਸੰਭਾਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੇ ਇਕ ਰਸੋਈਏ ਦੁਆਰਾ1720 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ । ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਮੁਗਲ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋ ਧਰਮ ਬਦਲਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨ ਨੂੰ ਸਤਾਉਣ ਅਤੇ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਲਈ ਵਰਤਣ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ ਜਨਤਕ ਤੌਰ ਯਾਸਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰੜੀਆਂ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਦਿਤੀਆਂ ਸਨ। ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ 'ਤੇ ਵੀ ਜ਼ੁਲਮ ਕਰਕੇ ਖੋਪਰੀ ਅਲੱਗ ਕਰਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ”।ਭੰਗੀ ਮਿਸਲ ਦੀ ਸਿੱਖ ਫੌਜ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1760 ਵਿਚ ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਮਸਜਿਦ ਵਿਚ ਨਮਾਜ਼ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜ ਸਮੇਂ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਡੀ ਜਾਗੀਰ ਇਸ ਦੇ ਨਾਮ ਲਗਾ ਦਿਤੀ ਗਈ।18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਮੁਗਲ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਸਿੱਖ ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਇਕ ਵੱਖਰਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਿੰਘਣੀਆਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਜੋ ਨੇੜੇ ਹੀ ਹੈ।ਇਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਵੀ ਪੱਕੇ ਨਹੀਂ ਹਨ ਕਿ ਮਸਜਿਦ ਬਿਲਕੁਲ ਕਿੱਥੇ ਖੜੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹਨ।ਮਸਜਿਦ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿਵਾਦ ਕੀ ਸੀ?ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਵਿਵਾਦ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ 1880 ਵਿਆਂ ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ।ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੇ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਇਕ ਮਸਜਿਦ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ 'ਤੇ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿੱਥੇ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਇਹ ਮਾਮਲਾ ਅਦਾਲਤ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। “ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ। 7 ਜੁਲਾਈ 1935 ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿਚ ਮਸਜਿਦ ਨੂੰ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਫਿਰਕੂ ਤਣਾਅ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਬਣਿਆ।ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਫੋਟੋਆਂ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਖਿਚੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ ਤੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ ਜਦੋਂ ਮਸਜਿਦ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਅਤੇ ਗੁੰਬਦਾਂ ਨੂੰ ਗਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ,” ਸ਼ਾਹਿਦ ਸ਼ਬੀਰ ਨੇ ਕਿਹਾ।‘ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤ: ਸਰਹੱਦਾਂ ਤੋਂ ਪਰੇ’ ਦੇ ਲੇਖਕ ਦਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਮਸਜਿਦ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਿੰਘਣੀਆਂ ਵੱਲ ਸੀ ਨਾਂ ਕਿ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿਘ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੇ।ਮਸਜਿਦ ਦਾ ਸ਼ਹੀਦੀ ਅਸਥਾਨ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸੀ। “ਮਾਮਲਾ ਅਜੇ ਵੀ ਨਿਰਣਾਇਕ ਅਤੇ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਹੈ ਪਰ ਮੇਰੀ ਖੋਜ ਅਨੁਸਾਰ, ਮਸਜਿਦ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਿੰਘਣੀਆਂ ਦੇ ਕੋਲ ਸੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕੇਸ ਜਿੱਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਮਸਜਿਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਕੋਈ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਕਿ ਜੇ ਉਥੇ ਕੋਈ ਨਮਾਜ਼ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਜ਼ਾਹਰ ਹੈ ਕਿ ਮਸਜਿਦ ਦਾ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦੀ ਅਸਥਾਨ ਨਾਲ ਕਦੇ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸੀ।ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਿੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਸੰਨ 2020 ਈ: ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਕੋਈ ਸਮਰਥਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਸਿਰਫ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਸਿੱਖ-ਮੁਸਲਿਮ ਸਦਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿਖੇ ਸਾਲਾਨਾ ਅਰਦਾਸ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗੀ ਅਤੇ ਅਵੈਕੁਈ ਪਰਾਪਰਟੀ ਟਰੱਸਟ ਬੋਰਡ ਨੇ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਭਰੋਸਾ ਦਿਵਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੂਰਤ ਵਿਚ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ਨਾਲ ਛੇੜਛਾੜ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ”ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦਗੰਜ ਸਿੰਘ ਸਿੰਘਣੀਆਂ gurduAwrw ShId isMG isMGxIAWਅਸੀਂ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਮਾਧ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਹੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਿੰਘਣੀਆਂ ਪਹੁੰਚੇ। ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦੁਆਰ ਅੰਦਰ ਬੋਰਡ ਉਤੇ ਲਿਖਿਆ ਪੜ੍ਹਿਆ ਤਾਂ ਲੂੰ ਲੂੰ ਕੰਬ ਗਿਆ। ਲਿਖਿਆ ਸੀ[ATTACH=full]23231[/ATTACH]ਬੋਰਡ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਸਿੰਘ ਸਿੰਘਣੀਆਂ “ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਸਿੰਘਾਂ ਸਿੰਘਣੀਆਂ ਨਖਾਸ ਚੌਕ ਨੌਲੱਖਾ ਬਜ਼ਾਰ ਲਹੌਰ ਹੈ।ਇਥੇ ਬੀਬੀਆਂ ਸਿੰਘਣੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਟੋਟੇ-ਟੋਟੇ ਕਰਵਾ ਲਏ ਪਰ ਧਰਮ ਨਹੀਂ ਹਾਰਿਆ। ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਆਂਦਰਾਂ ਦੇ ਹਾਰ ਗਲਾਂ ਵਿਚ ਪਵਾ ਲਏ। ਖੰਨੀ ਖੰਨੀ ਤੇ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ। ਸਵਾ ਸਵਾ ਮਣ ਪੀਸਣਾ ਪੀਸਿਆ।ਲੱਖਾਂ ਬੀਬੀਆਂ ਤੇ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪਰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਧਰਮ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ। ਵਾਹਿਗੁਰੂ, ਵਾਹਿਗੁਰੂ, ਜਪਦਿਆਂ ਸੱਚਖੰਡ ਪਿਆਨੇ ਕਰ ਗਈਆਂ। ਤੁਸੀਂ ਸੋਚੋ ਧਰਮ ਤੇ ਕੌਮ ਦੀ ਕੀ ਸੇਵਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ। ਸੋਚੋ ਤੇ ਆਪਣਾ ਫਰਜ਼ ਪੂਰਾ ਕਰੋ ਜੀ”। ਹਰ ਅੱਖਰ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਰੱਤ ਵਹਿੰਦੀ ਸੀ ਤੇ ਅਕਹਿ ਅਤੇ ਅਸਹਿ ਹੋਏ ਕਸ਼ਟਾਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਸੀ।ਸ਼ਬਦ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਵੇਦਨ ਸੀ, ਕੌਮ ਲਈ ਪੁਕਾਰ ਸੀ, “ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਿੱਖੀ ਐਵੇਂ ਨਹੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਸਿੱਖੀ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਤੁਹਾਡੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਕੀ ਜ਼ਫਰ ਜਾਲਣੇ ਪਏ ਹਨ ਕਿਤਨੇ ਨੂੰ ਸਿਰ ਲਾੳੇਣੇ ਪਏ ਹਨ। 90 ਸਾਲਾ ਬਜ਼ੁਰਗ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ, 20 ਸਾਲਾ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ, ਗੋਦ ਖੇਡਦੇ ਬਾਲ, ਹਰ ਵਰਗ ਦੇ ਹਰ ਉਮਰ ਦੇ।ਮਾਵਾਂ ਭੈਣਾਂ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲੜੀ ਲਾ ਗਈਆਂ ਤਾਂ ਕਿ ਇਹ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਬੂਟਾ ਕਾਇਮ ਰਹਿ ਸਕੇ। ਕਾਇਮ ਤਾਂ ਰਹਿਣਾ ਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੱਖਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਸਿੰਘਣੀਆਂ ਅਤੇ ਅਣਭੋਲ ਬਾਲਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖੂਨ ਨਾਲ ਸਿੰਜਿਆ ਹੈ।ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮੇਰੀ ਜੀਵਨ ਸਾਥਣ ਦੇ ਹੰਝੂ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਪਰਲ ਪਰਲ ਵਗ ਪਏ ਸਨ । ਮੈਥੋਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਹੰਝੂ ਨਾ ਸੰਭਾਲੇ ਗਏ ਸਾਡੇ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਵੀ ਵੀਰ ਭੈਣਾਂ ਸਨ ਜੋ ਸੁਭਾਵਕੀ ਹੀ ਇਸ ਖੂਨ ਸਿੰਜੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੰਝੂਆਂ ਨਾਲ ਪਵਿਤਰ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਸਨ।[ATTACH=full]23232[/ATTACH]     ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੰਘ ਸਿੰਘਣੀਆਂ (ਫੋਟੋ ਦਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂੰ)ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੰਘ ਸਿੰਘਣੀਆਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਇਮਾਰਤ ਨਵੀਂ ਬਣੀ ਹੋਈ ਸੀ।ਜੋੜੇ ਉਤਾਰ, ਹੱਥ ਪੈਰ ਧੋ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੋਏ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਅੱਗੇ ਆਪਣਾ ਆਪਾ ਅਰਪਣ ਕੀਤਾ। ਅੰਦਰ ਰਸ-ਭਿੰਨਾਂ ਕੀਰਤਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਿਸ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਅਰਦਾਸ ਹੋਈ ਵਾਕਮਲਿਆ ਗਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਗ੍ਰੰਥੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜੋ ਇਥੇ ਵਾਪਰਿਆ ਉਸ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਸਿੰਘਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਅਪਣੇ ਧਰਮਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੇ ਕਰਤਵ ਨਿਭਾਉਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਦੇਗ ਵਰਤੀ ਤੇ ਸਾਰੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਥੱਲੇ ਉਹ ਵੇਖਣ ਗਏ ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੰਘਣੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿਤੇ ਗਏ ਤਸੀਹਿਆਂ ਲਈ ਵਰਤੇ ਗਏ ਹੱਥਿਆਰ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾ ਵਿੱਚ ਚੱਕੀਆਂ ਦੇ ਭਾਰੀ ਪੁੜ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਉਤੇ ਸਵਾ ਸਵਾ ਮਣ ਪੀਸਣਾਂ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਦਾ ਸੀ, ਨੇਜ਼ੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਉਤੇ ਬਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਪਰ ਸੁੱਟ ਕੇ ਟੁੰਗ ਦਿਤਾ ਜਾਦਾ ਸੀ ਆਦਿ।ਹੋੋਰ ਬਹੁਤਾ ਕੁਝ ਦੇਖਿਆ ਨਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਭਰੇ ਮਨਾਂ ਨਾਲ ਵਾਪਿਸ ਪਰਤਣ ਲੱਗੇ ।ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਥੋੜਾ ਹਟਕੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਬਜ਼ਾਰ ਜਿੱਥੇ ਸੁੱਕੇ ਮੇਵਿਆਂ ਦੀ ਮੰਡੀ ਸੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਯਾਤਰੀ ਉਧਰ ਨੂੰ ਅਹੁਲ ਪਏ। ਅਸੀਂ ਵੀ ਦੋ ਕੁ ਕਿਲੋ ਬਦਾਮ ਖਰੀਦ ਲਏ। ਰੇਟਾਂ ਦਾ ਭਾਵੇਂ ਭਾਰਤ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਸੀ।ਮੇਰੀ ਜੀਵਨ ਸਾਥਣ ਨੇ ਸੇਂਧਾ ਨਮਕ ਖਰੀਦਣ ਦੀ ਜ਼ਿਦ ਕੀਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਨਮਕ ਦੀਆਂ ਖਾਣਾ ਤੋਂ ਜੋ ਨਮਕ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਉਹ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚੋਂ ਸੁਕਾਏ ਨਮਕ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵਧੀਆ ਤੇ ਨਮਕੀਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀਆ ਖਬਰਾਂ ਜਾਨਣ ਲਈ ਮੈਂ ਅਖਬਾਰਾਂ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਈ ਕਿ ਇਧਰ ਅਖਬਾਰ ਵੀ ਕੋਈ ਕੋਈ ਹੀ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ ਜਾਂ ਫਿਰ ਅਖਬਾਰਾਂ ਤੇ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਸਨ।ਟੀ ਵੀ ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਲੱਗੀ ਵੇਖੀ।ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਲਾਹੌਰ[ATTACH=full]23233[/ATTACH][ATTACH=full]23234[/ATTACH]   [ATTACH=full]23235[/ATTACH]                                                  [ATTACH=full]23236[/ATTACH]                                                                                       ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਲਾਹੌਰਵਾਪਿਸੀ ਤੇ ਅਸੀਂ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਪਹੁੰਚੇ। ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਲਹੌਰ ਮਸਤੀ ਗੇਟ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਥਿਤ ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਹੈ ਜਿਥੇ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਗੁਰੂਆਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਗੁਰਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਬਾਲ ਸਾਥੀ ਬਣਨ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਵੀ ਮਿਲਿਆ ਤੇ ਸਾਹਿਬ-ਏ-ਕਮਾਲ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿਚ ਪਵਿੱਤਰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਮਾਣ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ।1721 ਈ: ਵਿਚ, ਮਾਤਾ ਸੁੰਦਰੀ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਗ੍ਰੰਥੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ। ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਇਕੱਤਰ ਹੋਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਸੁਨੇਹੇ ਭੇਜ ਕੇ ਇਕੱਠ ਹੋਣਾ ਮੁਲਤਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸੰਗਤ ਨਾ ਆਉਣ ਕਰਕੇ ਕੋਈ ਮਾਇਆ ਇਕੱਠੀ ਨਾ ਹੋਈ ਤਾਂ ਇਸ ਅਪਰਾਧ ਲਈ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੂੰ ਭਰਮਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰ ਨਤੀਜੇ ਭੁਗਤਣ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਪਰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਝੁਕੇ ਅਤੇ ਅਡੋਲ ਚਿੱਤ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ ਰਹੇ। 1724 ਈ: ਵਿਚ ਅਜੋਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਉਤੇ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਅੰਗ-ਅੰਗ ਕੱਟ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।ਇਹ ਜ਼ਾਲਮੀਅਤ ਦੀ ਹੱਦ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਹਰ ਅੰਗ ਨੂੰ ਹਰ ਜੋੜ ਤੋਂ ਗੰਡਾਸੇ ਨਾਲ ਕੱਟਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।ਅੰਗ ਕੱਟਣ ਵਾਲਾ ਬੁੱਚੜ ਤਾਂ ਦਹਿਲ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਗ ਅੰਗ ਕੱਟ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਅਡੋਲ ਨਾਮ ਜਪਣ ਵਿਚ ਮਸਤ ਸਨ। ਸਗੋਂ ਜਦ ਬੁੱਚੜ ਮਿਲੇ ਹੁਕਮ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਚੋਂ ਜੋੜ ਕੱਟਣੋਂ ਛਡਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਉਸ ਨੂੰ ਉਲਟਾ ਤਾਕੀਦ ਕਰਦੇ ਸਨ , “ਭਾਈ ਤੈਨੂੰ ਮੇਰਾ ਹਰ ਅੰਗ ਹਰ ਜੋੜ ਤੋਂ ਕੱਟਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਊਹੋ ਕਰ ਜੋ ਹੁਕਮ ਹੈ। ਹੁਕਮ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਨਾ ਕਰ”। ਤੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ 90 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰੇ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦਾ ਭਾਣਾ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣਾ ਅੰਗ ਅੰਗ ਜਿਉਂਦੇ ਜੀ ਕਟਵਾਕੇ ਕੇ ਅਮਰਤਾ ਪਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਤੇ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਇਕ ਹਲਚਲ ਮਚਾ ਦਿਤੀ, “ਸਿੱਖੋ ! ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਗੁਰੂ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਗੁਰਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਅਤਿਅੰਤ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੀ ਅਜਿਹੇ ਜ਼ਾਲਮ ਨੂੰ ਹਕੂਮਤ ਦਾ ਰਹਿਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ?” ਤੇ ਫਿਰ ਸਿੱਖ ਉਠ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਏ ਤੇ ਇਸ ਲਾਹੌਰ ਨੂੰ ਹੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਣਾ ਦਿਤਾ।ਇਸ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਇਕ ਪੁਰਾਣਾ ਖੂਹ ਵੀ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।ਇਸ ਥਾਂ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਬੰਧ ਮਹੰਤਾਂ ਕੋਲ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ 1923 ਈ: ਵਿਚ ਐਸ ਜੀ ਪੀ ਸੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਬਾਅਦ 1927 ਤੋਂ 1947 ਤਕ ਸਥਾਨਕ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਸੰਭਾਲੀ ਰਖਿਆ ਪਰ ਵੰਡ ਪਿਛੋਂ ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਤਾਲਾ ਲੱਗਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜੋ ਅਜੇ ਵੀ ਹੈ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਅਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦਿਆਂ ਹਨੇਰਾ ਪੈ ਚੱਲਿਆ ਸੀ ਸੋ ਵਾਪਿਸ ਡੇਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਕਿਉਂਕਿ ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਅਤੇ ਏਮਨਾਬਾਦ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਜਾਣਾ ਸੀ।</blockquote>

Verification