- Jan 3, 2010
- 1,254
- 424
- 79
ਵਿਸ਼ਵ ਸੰਸਥਾ ਵਿਚ ਚੀਨ ਦੇ ਉਇਗੂਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਮਸਲਾ
ਕਰਨਲ ਡਾ: ਦਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗ੍ਰੇਵਾਲ
ਇਕ ਜਰਮਨ ਖੋਜੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਨਵੀਂ ਖੋਜ ਅਨੁਸਾਰ, ਚੀਨੀ ਜਨਮ ਕੰਟਰੋਲ ਨੀਤੀਆਂ 20 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੱਖਣੀ ਜ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿਚ ਮੁਸਲਮਾਨ ਉਇਗੂਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਸਲੀ ਘੱਟਗਿਣਤੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ 2.6 ਤੋਂ 4.5 ਲੱਖ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਰ ਜਨਮ ਘਟਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਕਾਸ਼ਗਰ ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ਹਿਰੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾਂਦੀ ਹੋਈ
ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਮਿਸ਼ੇਲ ਬੈਚੇਲੇਟ ਨੇ ਜ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਦੇ ਅਤਿਵਾਦੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦੀਆਂ “ਗੰਭੀਰ” ਖਬਰਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨੀ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਲਈ “ਸਾਰਥਕ ਪਹੁੰਚ” ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਲਈ ਲਿਖਿਆ ਤਾਂ ਪੀ. ਟੀ. ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬੀਜਿੰਗ ਨੇ 22 ਜੂਨ 2021 ਨੂੰ ਜਾਂਚ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ‘ਚੀਨ ਦੋਸ਼ੀ ਕੀਤ ਜਾਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ’ ਦੀ ਥਾਂ 'ਦੋਸਤਾਨਾ ਮੁਲਾਕਾਤ' ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦੇਵੇਗਾ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਚੀਨ 'ਤੇ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿਚ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਮੁਸਲਿਮ ਉਈਗਰਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸਮੂਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਾਂਚ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਪੁਸਟੀ ਲਈ ਮਿਸ਼ੇਲ ਬੈਚੇਲੇਟ ਨੇ ਜ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਜਾ ਕੇ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨਾ ਠੀਕ ਸਮਝਿਆ।21 ਜੂਨ ਨੂੰ ਜਿਨੀਵਾ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ 47 ਵੇਂ ਸੈਸ਼ਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੰਬੋਧਨ ਵਿੱਚ, ਬੈਚੇਲੇਟ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਮੈਂ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਉਈਗੂਰ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਰਥ ਪੂਰਨ ਪਹੁੰਚ ਸਮੇਤ, ਚੀਨ ਦੇ ਦੌਰੇ ਲਈ ਚੀਨ ਦੇ ਪਰਵਾਸੀ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਜਦੋਂ ਗੰਭੀਰ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਮੈਂ ਜ਼ਮੀਨੀ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਲਈ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਹੈ।” ਚੀਨ ਲੱਖਾਂ ਉਗਿਊਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮੂਹਕ ਨਜ਼ਰਬੰਦੀ ਕੈਂਪਾਂ ਵਿਚ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦਾ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਖੰਡਨ ਕਰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਕੈਂਪ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਵਾਦ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ। ਚੀਨ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਬਾਰੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਾਂਚ ਉਕਾ ਹੀ ਗਵਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਚੀਨ ਦੀ ਅੰਤਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਬਦਨਾਮ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਹੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬੈਚੇਲੇਟ ਦੀ ਟਿਪਣੀ ਉਤੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ' ਤੇ ਚੀਨੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਬੁਲਾਰੇ ਜ਼ਾਓ ਲੀਜਿਆਨ ਨੇ ਇਥੇ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸ਼ਿਨਗਯਾਂਗ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਮੁੱਖੀ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਟਿੱਪਣੀ' ਤੱਥਾਂ ਦੇ ਉਲਟ ਹੈ। "
“ਅਸੀਂ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਨੂੰ ਚੀਨ ਆਉਣ ਲਈ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਵਾਗਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਨੂੰ ਜ਼ਿਨਜੀਆਂਗ ਦੀ ਫੇਰੀ ਲਈ ਚੀਨ ਆਉਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਹਾਂ। ਜ਼ਾਓ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਦੋਸ਼ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਨਾਲ ਅਖੌਤੀ ਜਾਂਚ-ਪੜਤਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਹ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੁਵੱਲੇ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਮੰਤਵ ਨਾਲ ਦੋਸਤਾਨਾ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।” ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, “ਕੁਝ ਦੇਸ਼ ਚੀਨ ਨੂੰ ਬਦਨਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਉੱਤੇ ‘ਝੂਠ ਅਤੇ ਗਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ’ ਫੈਲਾ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਅਟਕਾਰ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਚੀਨ‘ ਤੇ ਦਬਾਅ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਦੀ ਵੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਸਖਤ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ”auiegUr ਕੌਣ ਹਨ? auh iks iks ielwky iv~c vsdy hn? ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਕੀ ਹੈ? ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਮਸਲਾ ਕੀ ਤੇ ਕਿਉਂ ਹੈ? ਇਸ ਦਾ ਭਾਰਤ ਲਈ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ? ਇਸ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਇਤਨੀ ਕਿਉਂ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਨੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਕਿਉਂ ਗਰਮਾਈ ਹੋਈ ਹੈ ? ਇਸ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਗਰਮੀ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਕੀ ਨਿਕਲ ਸਕਦੇ ਹਨ? ਇਸ ਗਰਮਾਈ ਨੀਤੀ ਦੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਕੀ ਲਾਭ ਜਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ? ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਸਵਾਲ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣ ਲੈਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਉਇਗੂਰ ਚੀਨ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ, ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹ ਹੈ । ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਕ੍ਰੋੜ ਵੀਹ ਲੱਖ ਉਇਗੂਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਦੀ ਅੱਧੀ ਆਬਾਦੀ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਹੈ ਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹਨ। ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਉਇਗੂਰ ਆਟੋਨੋਮਸ ਰੀਜਨ (ਐਕਸਯੂਏਆਰ) ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜ਼ਿਨਜ਼ਿਆਂਗ ਚੀਨ ਦੀ ਉਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਹੱਦ ਵਿਸ਼ਾਲ ਫੈਲਾੳ ਵਿਚ ਰੇਤਥਲੇ, ਵਾਦੀਆਂ ਅਤੇ ਪਰਬਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਵਸੇ ਕਬੀਲਿਆਂ, ਆਜੜੀਆਂ ਅਤੇ ਟਪਰੀਵਾਸ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ।ਇਸ ਦੀਆ ਹੱਦਾਂ, ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੇ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ।ਕਾਸ਼ਗਾਰ ਪਰਮੁਖ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਏਥੋਂ ਦਾ 80 ਲੱਖ ਦੇ ਕਰੀਬ ਤੁਰਕੀ-ਮੁਸਲਿਮ ਉਗਿਊਰ ਹਨ ਜੋ ਸਿਲਕ ਰੋਡ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਪਛੜੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ਹਿਰੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਦੂਰ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੌਰ ਤੇ ਸੂਬੇ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਹਨ ਜਿਥੇ ਖੇਤੀ ਦੀ ਉਪਜ ਬਹੁਤੀ ਨਹੀਂ ਤੇ ਵੱਡੇ ਫਾਰਮ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਖੇਤੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਫਾਰਮ ਵੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਲਿਕ ਚੀਨ ਹਾਨ ਹਨ। ਫਾਰਮਾਂ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਉਗਿਊਰਾਂ ਕੋਲ ਨਾਂਹ ਬਰਾਬਰ ਹੳੇ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਗਿਊਰ ਤੇ ਹਾਨ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਤਨਾਉ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।ਆਰਥਿਕ ਨਾਬਰਾਬਰੀੁ ਜੁਲਾਈ 2009 ਵਿਚ ਏਸੇ ਕਰਕੇ ਦੋਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਝੜਪਾਂ ਵੀ ਹੋਈਆਂ।
ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਜਿਆਦਾਤਰ ਮਾਰੂਥਲ ਖੇਤਰ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਕਪਾਹ ਦਾ ਪੰਜਵਾਂ ਹਿੱਸਾ ਏਥੇ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸਮੂਹਾਂ ਨੇ ਚਿੰਤਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ ਕਿ ਕਪਾਹ ਦੀ ਬਰਾਮਦ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਿੱਸਾ ਉਈਗੂਰਾਂ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਉਦਯੋਗਪਤੀਆਂ ਤੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਖਾਸ ਬੰਦਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਜਬਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰਵਾਕੇ ਲੁੱਟ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।2021 ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਕਪਾਹ ਦੇ ਵਿਉਪਾਰੀ ਬ੍ਰਾਂਡਾਂ ਨੇ ਸ਼ਿੰਨਜਿਆਂਗ ਕਪਾਹ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਪਾਹ ਲੈਣ ਤੋਂ ਇਸ ਲਈ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿਤਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਜ਼ਬਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਰਾਹੀਂ ਉਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਚੀਨੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਸਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮੁਖ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਬ੍ਰਾਂਡਾਂ ਨੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਦਸੰਬਰ 2020 ਵਿਚ, ਬੀਬੀਸੀ ਦੀ ਖੋਜ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿਚ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਲੱਖ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਪਾਹ ਢੋਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਵੀ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿ ਸੋਧ ਸਿੱਖਿਆ ਕੈਂਪਾਂ ਦੇ ਗਰਾਉਂਡਾਂ ਵਿੱਚ ਨਵੀਆਂ-ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਬਣੀਆਂ ਹਨ।
ਇਹ ਖੇਤਰ ਤੇਲ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਗੈਸ ਨਾਲ ਵੀ ਭਰਪੂਰ ਹੈ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਨਾਲ ਨੇੜਤਾ ਕਾਰਨ ਬੀਜਿੰਗ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਪਾਰਕ ਜੋੜ ਵਜੋਂ ਵੇਖਦਾ ਹੈ।ਸ਼ਿਨਜ਼ਿਆਂਗ ਵਿੱਚ ਉਗਿਊਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਕਪਾਹ ਚੁੱਕਦੀਆਂ ਹਨ. ਅਧਿਕਾਰ ਸਮੂਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਜਬਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।
ਉਇਗੂਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਆਪਣੀ ਹੈ ਜੋ ਚੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਹੈ ਤੇ ਤੁਰਕੀ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਜੁਲਦੀ ਹੈ। ਓਟੋਮਨ ਅੰਪਾਇਰ ਵੇਲੇ ਤੁਰਕੀ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੱਛਮੀ ਤੇ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਤੇ ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਕਬੀਲਿਆਂ ਨੇ ਜੋ ਆਪਸ ਵਿਚ ਲੜਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ ਤੁਰਕੀ ਦੇ ਇਸਲਾਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਥੱਲੇ ਆਕੇ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾ ਲਈ ਸੀ।ਉਈਗੂਰਾਂ ਨੇ ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਇਸ ਖੇਤਰ ਲਈ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੰਨ 1947 ਤਕ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਤੇ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਹੀ ਹਿੱਸਾ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਪਰ ਜਦ 1949 ਵਿਚ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿਚ, ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਆਈ ਤਾਂ ਚੀਨੀਆਂ ਨੇ ਸ਼ਿਨਜ਼ਿਆਂਗ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਗ੍ਰਿਫਤ ਵਿਚ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ। ਚੀਨ ਦੀ ਨਵੀਂ ਕਮਿਉਨਿਸਟ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੂਰੇ ਅਧਿਕਾਰ ਹੇਠ ਕਰ ਲਿਆ। ਚੀਨੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਨਸਲੀ ਤੌਰ ਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ।ਚੀਨੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਜਿਉਂ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਹੁੰਦੇ ਗਏ ਮੁਸਲਿਮ ਧਰਮ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਉਗਿਊਰ ਲੋਕਾਂ ਉਤੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਦਾ ਪਹਾੜ ਟੁੱਟਦਾ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਕਿਸੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਖਾਤਰ ਉਨ੍ਹਾ ਨੇ ਬੜੇ ਹਥਕੰਡੇ ਵਰਤਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਜਬਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ, ਸੋਧ ਸਿਖਿਆ, ਜਨਸੰਖਿਆਂ ਅਦਲੀ ਬਦਲੀ, ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਿਮ ਨੂੰ ਨਾ ਮੰਨਣ ਵਾਲਿਆ ਨੂੰ ਸਖਤ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਤੇ ਕੈਦਾਂ ਵਿਚ ਬੰਦ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਲਗਾਤਾਰ ਆਉਂਦੀਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਪਿਛਲੇ ਕੁੱਝ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਹਾਨ ਚੀਨੀ (ਚੀਨ ਦੀ ਨਸਲੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ) ਦਾ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿਚ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਉਤੇ ਪਰਵਾਸ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ, ਚੀਨ ਰਾਜ ਨੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ' ਤੇ ਉਥੇ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਉਇਗੂਰ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਛਿੱਦੀ ਕਰਨ ਲਈ ਆਰੰਭਿਆ ਸੀ।
ਚੀਨ ਉਤੇ ਮੁਸਲਿਮ ਧਾਰਮਿਕ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰਥਾਵਾਂ ਉਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਸਜਿਦਾਂ ਅਤੇ ਮਕਬਰੇ ਢਾਹੁਣ ਦਾ ਵੀ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।ਉਈਗੂਰ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਰ ਹੈ ਕਿ ਸਮੂਹ ਦਾ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ ਇਹ ਸਭ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਚੀਨ ਉਤੇ ਮਾਨਵਤਾ ਵਿਰੁੱਧ ਅਪਰਾਧ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉਈਗੂਰ ਆਬਾਦੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੁਸਲਿਮ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸਮੂਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ 10 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਈਗੂਰਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਰਾਜ "ਸੋਧ-ਸਿੱਖਿਆ ਕੈਂਪਾਂ" ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸੈਂਕੜੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਹੈ। ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਈਗੂਰਾਂ ਨੂੰ ਜਬਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਜਬਰੀ ਨਸਬੰਦੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਸਾਬਕਾ ਕੈਦੀਆਂ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਜਿਨਸੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਅਮਰੀਕਾ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਚੀਨ ਉੱਤੇ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿੱਚ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਮੂਹਾਂ ਐਮਨੇਸਟੀ ਅਤੇ ਮਾਨਵ ਅਧਿਕਾਰ ਵਾਚਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਚੀਨ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਵਿਰੁੱਧ ਅਪਰਾਧ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਾਉਂਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।
ਚੀਨ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੇ “ਪੁਨਰ-ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਖਿੱਤੇ ਵਿਚ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮੀ ਅੱਤਵਾਦ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹੈ।
ਸ਼ਿਨਜੀਆਂਗ ਹੈ ਕਿਥੇ ?
ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਚੀਨ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖੇਤਰ ਹੈ। ਤਿੱਬਤ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇਹ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਸੂਬਾ ਹੈ, ਭਾਵ - ਸਿਧਾਂਤਕ ਤੌਰ ਤੇ - ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਵੈ-ਸ਼ਾਸਨ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਸਹੂਲਤਾਂ ਹਨ। ਪਰ ਸਚਾਈ ਇਹ ਹੳੇ ਕਿ ਤਿੱਬਤ ਤੇ ਸ਼ਿਨਜ਼ਿਆਗ, ਦੋਵੇਂ ਖੇਤਰਾਂ ਉੱਤੇ ਚੀਨ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵੱਡੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਾ ਰੱਖੀਆਂ ਹਨ।
ਚੀਨ ਖਿਲਾਫ ਦੋਸ਼ ਕੀ ਹਨ?
ਅਮਰੀਕਾ, ਕਨੇਡਾ ਅਤੇ ਨੀਦਰਲੈਂਡਜ਼ ਸਮੇਤ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਚੀਨ ਉੱਤੇ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਹੈ - ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਮੇਲਨ ਦੁਆਰਾ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾ ਹੈ “ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਪੂਰੀ ਜਾਂ ਅੰਸ਼ਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ, ਨਸਲ, ਨਸਲੀ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦਾ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਚੱਲੀ ਮੁਹਿੰਮ”।
ਘੋਸ਼ਣਾਵਾਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ, ਉਇਗੂਰਾਂ ਨੂੰ ਕੈਂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਘੇਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ, ਚੀਨ ਜ਼ਿੱਦ ਕਰ ਕੇ ਉਈਗੂਰ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ, ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨ, ਅਤੇ ਸਮੂਹ ਦੀਆਂ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਨਸਬੰਦੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਐਂਟਨੀ ਬਲਿੰਕੇਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ “ਮਨੁੱਖਜਾਤੀ ਵਿਰੁੱਧ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਅਪਰਾਧ” ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਸਕੱਤਰ, ਡੋਮਿਨਿਕ ਰਾਅਬ, ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਗਿਊਰਾਂ ਨਾਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸਲੂਕ "ਸਭ ਤੋਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ" ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ, ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੀ ਸੰਸਦ ਨੇ ਅਪਰੈਲ 2021 ਵਿਚ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਚੀਨ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿਚ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਸਾਲ 2018 ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਦੀਆਂ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਆਈਆਂ ਹਨ ਕਿ ਚੀਨ ਜ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿਚ “ਅੱਤਵਾਦ ਵਿਰੋਧੀ ਕੇਂਦਰਾਂ” ਵਿਚ ਇਕ ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਆਸਟਰੇਲਿਆਈ ਰਣਨੀਤਕ ਨੀਤੀ ਇੰਸਟੀਚਿਟ ਨੂੰ 2020 ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਜੀਆਂਗ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ “ਮੁੜ-ਸਿੱਖਿਆ ਕੈਂਪਾਂ” ਵਿੱਚੋਂ 380 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇ ਸਬੂਤ ਮਿਲੇ ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਅਨੁਮਾਨਾਂ ’ਤੇ 40% ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਚਾਈਨਾ ਕੇਬਲਜ਼ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲੀਕ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਕੈਂਪਾਂ ਨੂੰ ਸਖਤ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਸਜਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਉੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਜੋਂ ਚਲਾਇਆ ਜਾਣਾ ਸੀ.
ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਕੈਂਪਾਂ ਤੋਂ ਭੱਜਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਏ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਰੀਰਕ, ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਜਿਨਸੀ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਸਮੂਹਕ ਬਲਾਤਕਾਰ ਅਤੇ ਜਿਨਸੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਸਰਕਾਰੀ ਤਸ਼ਦਦ
1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿੱਚ ਹਾਨ ਅਤੇ ਵੱਖਵਾਦੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਧੀਆਂ, ਕਈ ਵਾਰ ਹਿੰਸਾ ਭੜਕ ਉੱਠਦੀਆਂ ਸਨ। ਸਾਲ 2009 ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਝੜਪਾਂ ਵਿੱਚ ਤਕਰੀਬਨ 200 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਸ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਚੀਨ ਨੇ ਉਇਗੁਰਾਂ ਉੱਤੇ ਲਗਾਇਆ ਜੋ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਮਲੇ ਨੇ ਅਸਹਿਮਤੀ ਨੂੰ ਕੁਚਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਸਿਨਜਿਆਂਗ ਹੁਣ ਨਿਗਰਾਨੀ ਦੇ ਇਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਨੈੱਟਵਰਕ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪੁਲਿਸ, ਚੌਕੀਆਂ ਅਤੇ ਕੈਮਰੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਨੰਬਰ ਪਲੇਟਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਚਿਹਰਿਆਂ ਤਕ ਹਰ ਚੀਜ ਨੂੰ ਸਕੈਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਿਊਮਨ ਰਾਈਟਸ ਵਾਚ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੁਲਿਸ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਮੋਬਾਈਲ ਐਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਕਿੰਨੀ ਬਿਜਲੀ ਵਰਤ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੀ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਸਾਲ 2017 ਤੋਂ, ਜਦੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼ੀ ਜਿਨਪਿੰਗ ਨੇ ਇੱਕ ਆਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦਾ ਸਭਿਆਚਾਰ ਚੀਨੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਹੋਰ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਆਈਆਂ। ਮੁਹਿੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਉਈਗੂਰ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਚੀਨ ਕੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ?
ਚੀਨ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਨੇ 2019 ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਨੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ "ਰੀ-ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ" ਕੈਂਪ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੋਂ ਰਿਹਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਖੇਤਰ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਜੇ ਵੀ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਕੈਂਪਾਂ ਤੋਂ ਰਸਮੀ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਚੀਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਤਿਵਾਦ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮਿਕ ਅੱਤਵਾਦ ਨੂੰ ਜੜੋਂ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿਚ ਸਖਤੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਤਵਾਦ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਤੋਂ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣ ਲਈ ਕੈਂਪ ਇਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਾਧਨ ਹਨ।
ਉਹ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਈਗੂਰ ਅੱਤਵਾਦੀ ਬੰਬ ਧਮਾਕਿਆਂ, ਨਾਬਾਲਗ਼ਾਂ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚ ਕੇ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਰਾਜ ਲਈ ਹਿੰਸਕ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ਉੱਤੇ ਉਈਗੂਰਾਂ ਦੇ ਜਬਰ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਧਮਕੀ ਨੂੰ ਅਤਿਕਥਨੀ ਦਰਸਾਉਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਹੈ।
ਚੀਨ ਨੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾਰਿਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਨਤਕ ਨਸਬੰਦੀ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਉਈਗੂਰ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ “ਬੇਬੁਨਿਆਦ” ਕਹਿ ਕੇ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਬਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ "ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਝੂਠੇ" ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਕਰਨਲ ਡਾ: ਦਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗ੍ਰੇਵਾਲ
ਇਕ ਜਰਮਨ ਖੋਜੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਨਵੀਂ ਖੋਜ ਅਨੁਸਾਰ, ਚੀਨੀ ਜਨਮ ਕੰਟਰੋਲ ਨੀਤੀਆਂ 20 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੱਖਣੀ ਜ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿਚ ਮੁਸਲਮਾਨ ਉਇਗੂਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਸਲੀ ਘੱਟਗਿਣਤੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ 2.6 ਤੋਂ 4.5 ਲੱਖ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਰ ਜਨਮ ਘਟਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਕਾਸ਼ਗਰ ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ਹਿਰੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾਂਦੀ ਹੋਈ
ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਮਿਸ਼ੇਲ ਬੈਚੇਲੇਟ ਨੇ ਜ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਦੇ ਅਤਿਵਾਦੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦੀਆਂ “ਗੰਭੀਰ” ਖਬਰਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨੀ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਲਈ “ਸਾਰਥਕ ਪਹੁੰਚ” ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਲਈ ਲਿਖਿਆ ਤਾਂ ਪੀ. ਟੀ. ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬੀਜਿੰਗ ਨੇ 22 ਜੂਨ 2021 ਨੂੰ ਜਾਂਚ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ‘ਚੀਨ ਦੋਸ਼ੀ ਕੀਤ ਜਾਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ’ ਦੀ ਥਾਂ 'ਦੋਸਤਾਨਾ ਮੁਲਾਕਾਤ' ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦੇਵੇਗਾ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਚੀਨ 'ਤੇ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿਚ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਮੁਸਲਿਮ ਉਈਗਰਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸਮੂਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਾਂਚ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਪੁਸਟੀ ਲਈ ਮਿਸ਼ੇਲ ਬੈਚੇਲੇਟ ਨੇ ਜ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਜਾ ਕੇ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨਾ ਠੀਕ ਸਮਝਿਆ।21 ਜੂਨ ਨੂੰ ਜਿਨੀਵਾ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ 47 ਵੇਂ ਸੈਸ਼ਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੰਬੋਧਨ ਵਿੱਚ, ਬੈਚੇਲੇਟ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਮੈਂ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਉਈਗੂਰ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਰਥ ਪੂਰਨ ਪਹੁੰਚ ਸਮੇਤ, ਚੀਨ ਦੇ ਦੌਰੇ ਲਈ ਚੀਨ ਦੇ ਪਰਵਾਸੀ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਜਦੋਂ ਗੰਭੀਰ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਮੈਂ ਜ਼ਮੀਨੀ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਲਈ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਹੈ।” ਚੀਨ ਲੱਖਾਂ ਉਗਿਊਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮੂਹਕ ਨਜ਼ਰਬੰਦੀ ਕੈਂਪਾਂ ਵਿਚ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦਾ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਖੰਡਨ ਕਰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਕੈਂਪ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਵਾਦ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ। ਚੀਨ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਬਾਰੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਾਂਚ ਉਕਾ ਹੀ ਗਵਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਚੀਨ ਦੀ ਅੰਤਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਬਦਨਾਮ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਹੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬੈਚੇਲੇਟ ਦੀ ਟਿਪਣੀ ਉਤੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ' ਤੇ ਚੀਨੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਬੁਲਾਰੇ ਜ਼ਾਓ ਲੀਜਿਆਨ ਨੇ ਇਥੇ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸ਼ਿਨਗਯਾਂਗ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਮੁੱਖੀ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਟਿੱਪਣੀ' ਤੱਥਾਂ ਦੇ ਉਲਟ ਹੈ। "
“ਅਸੀਂ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਨੂੰ ਚੀਨ ਆਉਣ ਲਈ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਵਾਗਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਨੂੰ ਜ਼ਿਨਜੀਆਂਗ ਦੀ ਫੇਰੀ ਲਈ ਚੀਨ ਆਉਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਹਾਂ। ਜ਼ਾਓ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਦੋਸ਼ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਨਾਲ ਅਖੌਤੀ ਜਾਂਚ-ਪੜਤਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਹ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੁਵੱਲੇ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਮੰਤਵ ਨਾਲ ਦੋਸਤਾਨਾ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।” ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, “ਕੁਝ ਦੇਸ਼ ਚੀਨ ਨੂੰ ਬਦਨਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਉੱਤੇ ‘ਝੂਠ ਅਤੇ ਗਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ’ ਫੈਲਾ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਅਟਕਾਰ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਚੀਨ‘ ਤੇ ਦਬਾਅ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਦੀ ਵੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਸਖਤ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ”auiegUr ਕੌਣ ਹਨ? auh iks iks ielwky iv~c vsdy hn? ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਕੀ ਹੈ? ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਮਸਲਾ ਕੀ ਤੇ ਕਿਉਂ ਹੈ? ਇਸ ਦਾ ਭਾਰਤ ਲਈ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ? ਇਸ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਇਤਨੀ ਕਿਉਂ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਨੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਕਿਉਂ ਗਰਮਾਈ ਹੋਈ ਹੈ ? ਇਸ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਗਰਮੀ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਕੀ ਨਿਕਲ ਸਕਦੇ ਹਨ? ਇਸ ਗਰਮਾਈ ਨੀਤੀ ਦੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਕੀ ਲਾਭ ਜਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ? ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਸਵਾਲ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣ ਲੈਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਉਇਗੂਰ ਚੀਨ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ, ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹ ਹੈ । ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਕ੍ਰੋੜ ਵੀਹ ਲੱਖ ਉਇਗੂਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਦੀ ਅੱਧੀ ਆਬਾਦੀ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਹੈ ਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹਨ। ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਉਇਗੂਰ ਆਟੋਨੋਮਸ ਰੀਜਨ (ਐਕਸਯੂਏਆਰ) ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜ਼ਿਨਜ਼ਿਆਂਗ ਚੀਨ ਦੀ ਉਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਹੱਦ ਵਿਸ਼ਾਲ ਫੈਲਾੳ ਵਿਚ ਰੇਤਥਲੇ, ਵਾਦੀਆਂ ਅਤੇ ਪਰਬਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਵਸੇ ਕਬੀਲਿਆਂ, ਆਜੜੀਆਂ ਅਤੇ ਟਪਰੀਵਾਸ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ।ਇਸ ਦੀਆ ਹੱਦਾਂ, ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੇ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ।ਕਾਸ਼ਗਾਰ ਪਰਮੁਖ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਏਥੋਂ ਦਾ 80 ਲੱਖ ਦੇ ਕਰੀਬ ਤੁਰਕੀ-ਮੁਸਲਿਮ ਉਗਿਊਰ ਹਨ ਜੋ ਸਿਲਕ ਰੋਡ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਪਛੜੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ਹਿਰੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਦੂਰ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੌਰ ਤੇ ਸੂਬੇ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਹਨ ਜਿਥੇ ਖੇਤੀ ਦੀ ਉਪਜ ਬਹੁਤੀ ਨਹੀਂ ਤੇ ਵੱਡੇ ਫਾਰਮ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਖੇਤੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਫਾਰਮ ਵੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਲਿਕ ਚੀਨ ਹਾਨ ਹਨ। ਫਾਰਮਾਂ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਉਗਿਊਰਾਂ ਕੋਲ ਨਾਂਹ ਬਰਾਬਰ ਹੳੇ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਗਿਊਰ ਤੇ ਹਾਨ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਤਨਾਉ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।ਆਰਥਿਕ ਨਾਬਰਾਬਰੀੁ ਜੁਲਾਈ 2009 ਵਿਚ ਏਸੇ ਕਰਕੇ ਦੋਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਝੜਪਾਂ ਵੀ ਹੋਈਆਂ।
ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਜਿਆਦਾਤਰ ਮਾਰੂਥਲ ਖੇਤਰ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਕਪਾਹ ਦਾ ਪੰਜਵਾਂ ਹਿੱਸਾ ਏਥੇ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸਮੂਹਾਂ ਨੇ ਚਿੰਤਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ ਕਿ ਕਪਾਹ ਦੀ ਬਰਾਮਦ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਿੱਸਾ ਉਈਗੂਰਾਂ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਉਦਯੋਗਪਤੀਆਂ ਤੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਖਾਸ ਬੰਦਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਜਬਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰਵਾਕੇ ਲੁੱਟ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।2021 ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਕਪਾਹ ਦੇ ਵਿਉਪਾਰੀ ਬ੍ਰਾਂਡਾਂ ਨੇ ਸ਼ਿੰਨਜਿਆਂਗ ਕਪਾਹ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਪਾਹ ਲੈਣ ਤੋਂ ਇਸ ਲਈ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿਤਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਜ਼ਬਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਰਾਹੀਂ ਉਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਚੀਨੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਸਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮੁਖ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਬ੍ਰਾਂਡਾਂ ਨੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਦਸੰਬਰ 2020 ਵਿਚ, ਬੀਬੀਸੀ ਦੀ ਖੋਜ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿਚ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਲੱਖ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਪਾਹ ਢੋਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਵੀ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿ ਸੋਧ ਸਿੱਖਿਆ ਕੈਂਪਾਂ ਦੇ ਗਰਾਉਂਡਾਂ ਵਿੱਚ ਨਵੀਆਂ-ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਬਣੀਆਂ ਹਨ।
ਇਹ ਖੇਤਰ ਤੇਲ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਗੈਸ ਨਾਲ ਵੀ ਭਰਪੂਰ ਹੈ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਨਾਲ ਨੇੜਤਾ ਕਾਰਨ ਬੀਜਿੰਗ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਪਾਰਕ ਜੋੜ ਵਜੋਂ ਵੇਖਦਾ ਹੈ।ਸ਼ਿਨਜ਼ਿਆਂਗ ਵਿੱਚ ਉਗਿਊਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਕਪਾਹ ਚੁੱਕਦੀਆਂ ਹਨ. ਅਧਿਕਾਰ ਸਮੂਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਜਬਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।
ਉਇਗੂਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਆਪਣੀ ਹੈ ਜੋ ਚੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਹੈ ਤੇ ਤੁਰਕੀ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਜੁਲਦੀ ਹੈ। ਓਟੋਮਨ ਅੰਪਾਇਰ ਵੇਲੇ ਤੁਰਕੀ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੱਛਮੀ ਤੇ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਤੇ ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਕਬੀਲਿਆਂ ਨੇ ਜੋ ਆਪਸ ਵਿਚ ਲੜਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ ਤੁਰਕੀ ਦੇ ਇਸਲਾਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਥੱਲੇ ਆਕੇ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾ ਲਈ ਸੀ।ਉਈਗੂਰਾਂ ਨੇ ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਇਸ ਖੇਤਰ ਲਈ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੰਨ 1947 ਤਕ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਤੇ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਹੀ ਹਿੱਸਾ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਪਰ ਜਦ 1949 ਵਿਚ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿਚ, ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਆਈ ਤਾਂ ਚੀਨੀਆਂ ਨੇ ਸ਼ਿਨਜ਼ਿਆਂਗ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਗ੍ਰਿਫਤ ਵਿਚ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ। ਚੀਨ ਦੀ ਨਵੀਂ ਕਮਿਉਨਿਸਟ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੂਰੇ ਅਧਿਕਾਰ ਹੇਠ ਕਰ ਲਿਆ। ਚੀਨੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਨਸਲੀ ਤੌਰ ਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ।ਚੀਨੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਜਿਉਂ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਹੁੰਦੇ ਗਏ ਮੁਸਲਿਮ ਧਰਮ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਉਗਿਊਰ ਲੋਕਾਂ ਉਤੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਦਾ ਪਹਾੜ ਟੁੱਟਦਾ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਕਿਸੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਖਾਤਰ ਉਨ੍ਹਾ ਨੇ ਬੜੇ ਹਥਕੰਡੇ ਵਰਤਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਜਬਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ, ਸੋਧ ਸਿਖਿਆ, ਜਨਸੰਖਿਆਂ ਅਦਲੀ ਬਦਲੀ, ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਿਮ ਨੂੰ ਨਾ ਮੰਨਣ ਵਾਲਿਆ ਨੂੰ ਸਖਤ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਤੇ ਕੈਦਾਂ ਵਿਚ ਬੰਦ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਲਗਾਤਾਰ ਆਉਂਦੀਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਪਿਛਲੇ ਕੁੱਝ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਹਾਨ ਚੀਨੀ (ਚੀਨ ਦੀ ਨਸਲੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ) ਦਾ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿਚ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਉਤੇ ਪਰਵਾਸ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ, ਚੀਨ ਰਾਜ ਨੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ' ਤੇ ਉਥੇ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਉਇਗੂਰ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਛਿੱਦੀ ਕਰਨ ਲਈ ਆਰੰਭਿਆ ਸੀ।
ਚੀਨ ਉਤੇ ਮੁਸਲਿਮ ਧਾਰਮਿਕ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰਥਾਵਾਂ ਉਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਸਜਿਦਾਂ ਅਤੇ ਮਕਬਰੇ ਢਾਹੁਣ ਦਾ ਵੀ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।ਉਈਗੂਰ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਰ ਹੈ ਕਿ ਸਮੂਹ ਦਾ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ ਇਹ ਸਭ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਚੀਨ ਉਤੇ ਮਾਨਵਤਾ ਵਿਰੁੱਧ ਅਪਰਾਧ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉਈਗੂਰ ਆਬਾਦੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੁਸਲਿਮ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸਮੂਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ 10 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਈਗੂਰਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਰਾਜ "ਸੋਧ-ਸਿੱਖਿਆ ਕੈਂਪਾਂ" ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸੈਂਕੜੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਹੈ। ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਈਗੂਰਾਂ ਨੂੰ ਜਬਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਜਬਰੀ ਨਸਬੰਦੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਸਾਬਕਾ ਕੈਦੀਆਂ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਜਿਨਸੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਅਮਰੀਕਾ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਚੀਨ ਉੱਤੇ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿੱਚ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਮੂਹਾਂ ਐਮਨੇਸਟੀ ਅਤੇ ਮਾਨਵ ਅਧਿਕਾਰ ਵਾਚਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਚੀਨ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਵਿਰੁੱਧ ਅਪਰਾਧ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਾਉਂਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।
ਚੀਨ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੇ “ਪੁਨਰ-ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਖਿੱਤੇ ਵਿਚ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮੀ ਅੱਤਵਾਦ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹੈ।
ਸ਼ਿਨਜੀਆਂਗ ਹੈ ਕਿਥੇ ?
ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਚੀਨ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖੇਤਰ ਹੈ। ਤਿੱਬਤ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇਹ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਸੂਬਾ ਹੈ, ਭਾਵ - ਸਿਧਾਂਤਕ ਤੌਰ ਤੇ - ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਵੈ-ਸ਼ਾਸਨ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਸਹੂਲਤਾਂ ਹਨ। ਪਰ ਸਚਾਈ ਇਹ ਹੳੇ ਕਿ ਤਿੱਬਤ ਤੇ ਸ਼ਿਨਜ਼ਿਆਗ, ਦੋਵੇਂ ਖੇਤਰਾਂ ਉੱਤੇ ਚੀਨ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵੱਡੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਾ ਰੱਖੀਆਂ ਹਨ।
ਚੀਨ ਖਿਲਾਫ ਦੋਸ਼ ਕੀ ਹਨ?
ਅਮਰੀਕਾ, ਕਨੇਡਾ ਅਤੇ ਨੀਦਰਲੈਂਡਜ਼ ਸਮੇਤ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਚੀਨ ਉੱਤੇ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਹੈ - ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਮੇਲਨ ਦੁਆਰਾ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾ ਹੈ “ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਪੂਰੀ ਜਾਂ ਅੰਸ਼ਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ, ਨਸਲ, ਨਸਲੀ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦਾ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਚੱਲੀ ਮੁਹਿੰਮ”।
ਘੋਸ਼ਣਾਵਾਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ, ਉਇਗੂਰਾਂ ਨੂੰ ਕੈਂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਘੇਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ, ਚੀਨ ਜ਼ਿੱਦ ਕਰ ਕੇ ਉਈਗੂਰ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ, ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨ, ਅਤੇ ਸਮੂਹ ਦੀਆਂ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਨਸਬੰਦੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਐਂਟਨੀ ਬਲਿੰਕੇਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ “ਮਨੁੱਖਜਾਤੀ ਵਿਰੁੱਧ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਅਪਰਾਧ” ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਸਕੱਤਰ, ਡੋਮਿਨਿਕ ਰਾਅਬ, ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਗਿਊਰਾਂ ਨਾਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸਲੂਕ "ਸਭ ਤੋਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ" ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ, ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੀ ਸੰਸਦ ਨੇ ਅਪਰੈਲ 2021 ਵਿਚ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਚੀਨ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿਚ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਸਾਲ 2018 ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਦੀਆਂ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਆਈਆਂ ਹਨ ਕਿ ਚੀਨ ਜ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿਚ “ਅੱਤਵਾਦ ਵਿਰੋਧੀ ਕੇਂਦਰਾਂ” ਵਿਚ ਇਕ ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਆਸਟਰੇਲਿਆਈ ਰਣਨੀਤਕ ਨੀਤੀ ਇੰਸਟੀਚਿਟ ਨੂੰ 2020 ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਜੀਆਂਗ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ “ਮੁੜ-ਸਿੱਖਿਆ ਕੈਂਪਾਂ” ਵਿੱਚੋਂ 380 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇ ਸਬੂਤ ਮਿਲੇ ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਅਨੁਮਾਨਾਂ ’ਤੇ 40% ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਚਾਈਨਾ ਕੇਬਲਜ਼ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲੀਕ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਕੈਂਪਾਂ ਨੂੰ ਸਖਤ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਸਜਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਉੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਜੋਂ ਚਲਾਇਆ ਜਾਣਾ ਸੀ.
ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਕੈਂਪਾਂ ਤੋਂ ਭੱਜਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਏ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਰੀਰਕ, ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਜਿਨਸੀ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਸਮੂਹਕ ਬਲਾਤਕਾਰ ਅਤੇ ਜਿਨਸੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਸਰਕਾਰੀ ਤਸ਼ਦਦ
1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿੱਚ ਹਾਨ ਅਤੇ ਵੱਖਵਾਦੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਧੀਆਂ, ਕਈ ਵਾਰ ਹਿੰਸਾ ਭੜਕ ਉੱਠਦੀਆਂ ਸਨ। ਸਾਲ 2009 ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਝੜਪਾਂ ਵਿੱਚ ਤਕਰੀਬਨ 200 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਸ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਚੀਨ ਨੇ ਉਇਗੁਰਾਂ ਉੱਤੇ ਲਗਾਇਆ ਜੋ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਮਲੇ ਨੇ ਅਸਹਿਮਤੀ ਨੂੰ ਕੁਚਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਸਿਨਜਿਆਂਗ ਹੁਣ ਨਿਗਰਾਨੀ ਦੇ ਇਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਨੈੱਟਵਰਕ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪੁਲਿਸ, ਚੌਕੀਆਂ ਅਤੇ ਕੈਮਰੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਨੰਬਰ ਪਲੇਟਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਚਿਹਰਿਆਂ ਤਕ ਹਰ ਚੀਜ ਨੂੰ ਸਕੈਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਿਊਮਨ ਰਾਈਟਸ ਵਾਚ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੁਲਿਸ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਮੋਬਾਈਲ ਐਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਕਿੰਨੀ ਬਿਜਲੀ ਵਰਤ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੀ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਸਾਲ 2017 ਤੋਂ, ਜਦੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼ੀ ਜਿਨਪਿੰਗ ਨੇ ਇੱਕ ਆਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦਾ ਸਭਿਆਚਾਰ ਚੀਨੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਹੋਰ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਆਈਆਂ। ਮੁਹਿੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਉਈਗੂਰ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਚੀਨ ਕੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ?
ਚੀਨ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਨੇ 2019 ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਨੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ "ਰੀ-ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ" ਕੈਂਪ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੋਂ ਰਿਹਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਖੇਤਰ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਜੇ ਵੀ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਕੈਂਪਾਂ ਤੋਂ ਰਸਮੀ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਚੀਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਤਿਵਾਦ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮਿਕ ਅੱਤਵਾਦ ਨੂੰ ਜੜੋਂ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਵਿਚ ਸਖਤੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਤਵਾਦ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਤੋਂ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣ ਲਈ ਕੈਂਪ ਇਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਾਧਨ ਹਨ।
ਉਹ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਈਗੂਰ ਅੱਤਵਾਦੀ ਬੰਬ ਧਮਾਕਿਆਂ, ਨਾਬਾਲਗ਼ਾਂ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚ ਕੇ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਰਾਜ ਲਈ ਹਿੰਸਕ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ਉੱਤੇ ਉਈਗੂਰਾਂ ਦੇ ਜਬਰ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਧਮਕੀ ਨੂੰ ਅਤਿਕਥਨੀ ਦਰਸਾਉਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਹੈ।
ਚੀਨ ਨੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾਰਿਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਨਤਕ ਨਸਬੰਦੀ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਉਈਗੂਰ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ “ਬੇਬੁਨਿਆਦ” ਕਹਿ ਕੇ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਬਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ "ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਝੂਠੇ" ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
