dalvinder45
SPNer
- Jul 22, 2023
- 1,030
- 41
- 80
ਪੱਛਮੀ ਯੂ.ਪੀ. ਵਿੱਚ ਪਚਾਧਾ ਸਿੱਖ
ਕਰਨਲ ਡਾ: ਦਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਰੇਵਾਲ
ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਐਮੈਰੀਟਸ
ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ
ਕਰਨਲ ਡਾ: ਦਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਰੇਵਾਲ
ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਐਮੈਰੀਟਸ
ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ
ਨਾਨਕ ਮਤਾ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਮੈਂ ਸਥਾਨਕ ਪੇਂਡੂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਚਾਧਾ ਜੱਟ ਸਿੱਖ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਜੋ ਉਸ ਖੇਤਰ ਦਾ ਵਿਧਾਇਕ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਪਚਾਧਾ ਸਿੱਖ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਆਏ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਦੇ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੋਏ ਸਨਮਾਨ ਸਮਾਰੋਹ ਦੌਰਾਨ ਪੰਥਕ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਸ ਆਗੂ ਦਾ ਵੀ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਬਾਰੇ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇੱਕ ਈਮੇਲ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀ ਜੋ ਹੇਠਾਂ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਪਚਾਧੇ ਉਹ ਸਿੱਖ ਹਨ ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਉਥੇ ਲਗਭਗ 400,000 ਪਚਾਧੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕੇਂਦਰ ਮੁਰਾਦਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਲਗਭਗ 785 ਪਿੰਡ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਉਹ ਜਟ ਜਾਤੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ, ਪਰ ਪੱਛਮੀ ਯੂ.ਪੀ. ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਜਟਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਹਨ। ਪਚਾਧੇ ਜੱਟ ਭਾਵ ਪੱਛਮ ਤੋਂ ਜੱਟ ਜੋ ਸਥਾਨਕ ਹਿੰਦੂ ਜਾਟਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸਵਾਲੀ (ਇਸ ਧਰਤੀ ਦੇ - ਯੂ.ਪੀ. ਦੇ) ਜਾਟ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਦੀ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ । ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਾਂਤ ਆਗਰਾ ਅਤੇ ਅਵਧ (ਮੌਜੂਦਾ ਯੂ.ਪੀ.) ਦੇ ਗਜ਼ਟੀਅਰ ਦੇ ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ 1878 ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਬੀਲੇ ਲਗਭਗ ਸੌ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਮੌਜੂਦਾ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਏ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਵਸ ਗਏ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਹਿੰਦੀ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਚਾਧੇ ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁਰਖੇ1711 ਵਿਚ ਯੂ.ਪੀ. ਸਹਾਰਨਪੁਰ ਵਿਖੇ ਮੁਗ਼ਲ ਸੱਤਾ 'ਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਹਮਲੇ ਜਾਂ ਮਿਸਲਾਂ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਆ ਕੇ ਵਸੇ ਗਜ਼ਟੀਅਰ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਤਾਰੀਖ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਇਹ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਕਿ ਇਹ ਸਿੱਖ 1783 ਦੇ ਵੱਡੇ ਅਕਾਲ (ਅਖੌਤੀ ਚਾਲੀਸਾ:1783 ਈ:- 1840 ਈ.) ਦੌਰਾਨ ਪਰਵਾਸ ਕਰ ਗਏ ਹੋਣਗੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਵਾਸ ਦੀ ਮਿਤੀ ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਬੇਸ਼ੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ 5 ਕਕਾਰਾਂ ਦੇ ਪੱਕੇ ਧਾਰਨੀ ਨਹੀਂ ਉਹ ਵਣਜਾiਰਆਂ ਵਾਂਗ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਆਪਣੇ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰਦੇ ਹਨ। 1920 ਅਤੇ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਬਹੁਤ ਇੱਛਾ ਸੀ ਅਤੇ 1921 ਤੋਂ 1931 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਮੁਰਾਦਾਬਾਦ ਦੇ ਪੱਛੜੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਮੁਰਾਦਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 231 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ 20631 ਹੋ ਗਈ। ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ ਇਹ ਪਚਾਧੇ 1947 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਾਪਸ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਪਰਤ ਆਏ। 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਯੂ.ਪੀ. ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨ ਇਹਨਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸੀ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਫਲਤਾ ਵੀ ਮਿਲੀ ਹੈ।
ਕੁਝ ਹੋਰ ਵੇਰਵੇ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ: ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਕੁਝ ਵਿਗੜਿਆ ਰੂਪ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 50% ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ 50% ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ। ਲਹਿਜ਼ੇ ਨਿਰਪੱਖ ਹਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਕਿਤੇ ਵੀ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੇ। ਉਦਾਹਰਨ: “ਤੁਸੀਂ ਕਿੱਥੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹੋ” ਨੂੰ “ਕਿਥੇ ਨੂ ਜਾਏ ਰੇ ਹੋ” ਕਿਹਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਮੌਜੂਦਾ ਆਬਾਦੀ 7-8 ਲੱਖ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 90% ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। 90% ਲੋਕ ਕਿਸਾਨ ਹਨ। ਮਿਲਟਰੀ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਇੱਕ ਹੋਰ ਤਰਜੀਹੀ ਵਿਕਲਪ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੇਂਡੂ ਕਿਸਾਨ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਸਾਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉਲਟ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਸੀਮਤ ਸਾਧਨਾਂ ਕਾਰਨ ਰਾਇਲ ਐਨਫੀਲਡ ਅਤੇ ਜੀਪਾਂ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਚੱਲਦੇ। ਉਹ ਦਿਖਾਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਬਹੁਤ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਜਟਾਂ ਵਾਂਗ ਦੁੱਧ, ਘਿਓ, ਮੱਖਣ, ਮਿਸੀ ਰੋਟੀ ਅਤੇ ਸਾਦਾ ਖਾਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮਸਾਲੇਦਾਰ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ. । ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਉਲਟ ਇੱਥੇ ਕੋਈ ਵੀ ਚਟਪਟਾ ਭੋਜਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਛੋਲੇ ਭਟੂਰੇ ਆਦਿ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਗੈਰ-ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ।
ਧਰਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਉਲਝਣ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ 90% ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਵਜੋਂ ਰਜਿਸਟਰਡ ਹਨ ਪਰ ਉਹ ਸਾਰੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨੀ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮਾਰਗ ਬਹੁਤ ਆਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਸਿੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਸ ਉੱਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ। ਬੀਬੀਆਂ ਵਰਤ ਵੀ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦੀਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਆਹ ਜਾਤ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਨਾ ਕਿ ਧਰਮ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ। ਸਿੱਖ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਸਿਰਫ ਸ਼ਰਤ ਹੈ "ਲਾੜਾ-ਲਾੜੀ ਦੋਵੇਂ ਪਚਾਧੇ ਜੱਟ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।" ਸਥਾਨਕ ਜਾਟਾਂ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ਵਾਲੀ ਜਾਟ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਦਿਲੋਂ ਸਿੱਖ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਂ/ਪਤਨੀ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਭੈਣ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਸਾਰੇ ਵਿਆਹ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਯੂ.ਪੀ ਦੇ ਮੂਲ ਜੱਟਾਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਦੋਸਤਾਨਾ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਵਿਆਹ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ, ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਗੁਰੂਆਂ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਵਤਿਆਂ ਵਾਂਗ ਪੂਜਦੇ ਹਨ। ਪੁਰਾਣੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਕੁਝ ਲੋਕ ਹੀ ਪੰਜ ਕਕਾਰਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਸਿੱਖ ਕੇਸ਼ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਪਰ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਅੰਮ੍ਰਿਤਧਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰਾ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹਨ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਹਿੰਦੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਭੰਬਲਭੂਸੇ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਦਾ ਇੱਕ ਵੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਕਿ ਸਾਡਾ ਅਸਲ ਟਿਕਾਣਾ ਕੀ ਸੀ। ਸ਼ਬਦ ਪਚਾਧੇ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਪੱਛਮੀ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪੱਛਮ ਤੋਂ ਇੱਥੇ ਆਏ ਹਨ, ਇਹ ਹੀ ਸੁਰਾਗ ਹੈ। ਹੁਣ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਰਾਧਾ-ਸਵਾਮੀ ਡੇਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚ ਰਹੇ ਹਨ। ਸ਼ਘਫਛ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਅਜੇ ਤੱਕ ਇਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸਿੱਖੀ ਵੱਲ ਖਿੱਚਣ ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਗਿਆ, ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਾ ਹਿੰਦੂ ਬਣ ਜਾਣਾ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਵੱਲ ਜਲਦੀ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਦੀ ਖੋਜ ਵੀ ਅਤਿਅੰਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
ਹਵਾਲਾ
