dalvinder45
SPNer
- Jul 22, 2023
- 858
- 37
- 79
ਡਿਜੀਟਲ ਹਾਊਸ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ: ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧ
ਡਾ: ਦਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗ੍ਰੇਵਾਲ
ਡਾ: ਦਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗ੍ਰੇਵਾਲ
ਡਿਜੀਟਲ ਹਾਊਸ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ - ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਦਾ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੀੜਤਾਂ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦੇਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਪਰਾਧੀ ਆਡੀਓ ਜਾਂ ਵੀਡੀਓ ਕਾਲਾਂ ਕਰਕੇ ਡਰ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਪੀੜਿਤ ਨੂੰ ਉਤਨੀ ਦੇਰ ਤਕ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਦਿੰਦੇ ਜਦ ਤਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹਤ ਮੁਤਾਬਕ ਮਾਇਆ ਜਾਂ ਹੋਰ ਪਰਾਪਤੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ।ਇਸ ਵਿਚ ਅਪਰਾਧੀ ਅਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵਡੇ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀ, ਜੱਜ, ਸੀਬੀਆਈ ਆਦਿ ਕਹਿ ਕੇ ਆਮ ਭੋਲੇ ਭਾਲੇ ਆਦਮੀ ਦੇ ਦਿਲ ਅੰਦਰ ਡਰ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਉਹ ਤੁਹਾਡੇ ਬੱਚੇ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਅਤੇ ਬੋਲਾਂ ਨੂੰ ਮੋੜ ਤੋੜ ਕੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਹਿਣਗੇ ਕਿ ਤੁਹਾਡਾ ਬੱਚਾ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਸਮਗਲਿੰਗ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਹੈ ਇਸ ਨੂੰ ਛੁਡਾਉਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਲਈ ਇਤਨੇ ਲੱਖ ਇਸ ਅਕਾਉਂਟ ਨੰਬਰ ਵਿੱਚ ਪਾਓ।ਬਹੁਤ ਮਾਮਲੇ ਅਜਿਹੇ ਆਏ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤਕ ਪੀੜਿਤਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਜਦ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੰਗਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ।ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਨਕਲੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਪੀੜਤਾਂ ਨੂੰ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਲਾਈਵ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰੱਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਘਰ 'ਤੇ ਬੰਧਕ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
ਡਿਜੀਟਲ ਭਾਵ ਮੋਬਾਈਲ ਜਾਂ ਇੰਟਰਨੈਟ ਰਾਹੀਂ ਹਾਊਸ ਅਰੈਸਟ ਭਾਵ (ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬੰਦੀ ਬਣਾਉਣਾ) ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸਾਈਬਰ ਭਾਵ ਕੰਪਿਊਟਰ ਜਾਂ ਮੋਬਾਈਲ ਰਾਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਇਹ ਡਿਜੀਟਲ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਘੁਟਾਲਾ ਵੱਡਾ ਅਪਰਾਧ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿੱਚ ਤਰਥੱਲੀ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਡੀਪਫੇਕ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਇਹ ਹੁਣ ਨਵਾਂ ਅਪਰਾਧ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।
ਡੀਪਫੇਕ ਤੋਂ ਬਾਦ ਹੁਣ ਡਿਜੀਟਲ ਹਾਊਸ ਅਰੈਸਟ ਵਿੱਚ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਭਾਵ ਕੰਪਿਊਟਰ ਜਾਂ ਮੋਬਾਈਲ ਰਾਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਅਪਰਾਧ ਹੈ ।ਸਾਈਬਰ ਧਮਕੀਆਂ ਦਾ ਫੈਲਾ ਇੰਟਰਨੈਟ ਤੇ ਇਤਨਾ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਤੁਹਾਡੇ ਮੋਬਾਈਲਾਂ ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਮੋਬਾਈਲ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਲਗਾਤਾਰ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।ਘਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਜੀ, ਜਾਂ ਗਵਾਂਢੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲਗਣਾ ਚਾਹੀਦਾ । ਅਪਣੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਲਈ ਡਰ ਦੇ ਮਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਮੰਗੇ ਹੋਏ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ ਉਸ ਅਕਾਊਂਟ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋ ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਲੈਕਮੇਲਿੰਗ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਹਿਣਗੇ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਹੁਣ ਅਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਹੋ ਤੇ ਤੁਹਾਡੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਉਤਨੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਰਹੇਗੀ ਜਦ ਤੱਕ ਤੁਸੀਂ ਇਤਨਾ ਪੈਸਾ ਹੋਰ ਇਸ ਅਕਾਊਂਟ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਪਾ ਦਿੰਦੇ।"ਡਿਜੀਟਲ ਹਾਊਸ ਅਰੈਸਟ" ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਾਈਬਰ ਘੁਟਾਲਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਪੁਲਿਸ, ਸੀਬੀਆਈ ਜਾਂ ਕਸਟਮ ਅਧਿਕਾਰੀ ਲਾਈਵ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰੱਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਘਰ 'ਤੇ ਬੰਧਕ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਪੀੜਿਤਾਂ ਨੂੰ ਲੁਟਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਸੂਚਿਤ ਰਹਿਣਾ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈਟ ਉਤੇ ਵਧੀਆ ਅਭਿਆਸਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ।ਔਨਲਾਈਨ ਬੈਂਕਿੰਗ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਇਹਤਿਆਤ ਵਰਤਣੀ ਚਾਹੀਦi ਹੈ ਤੇ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਕਾਲਾਂ ਨੂੰ ਚੁਕਣਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ।
ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਰੱਖਣੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ:
1. ਕਾਲਰ ਦੀ ਪਛਾਣ ਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਾਲ ਇਡੈਂਟੀਫਾਇਰ (ਕਾਲਰ ਪਛਾਨਣ ਵਾਲੀ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਰਾਹੀਂ) ਸੁਤੰਤਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰੋ। ਜੇ ਕੋਈ ਸ਼ਕੀ ਕਾਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ 1930 ਤੇ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ ।
2. ਏਜੰਸੀ ਸਿੱਧੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਸੰਪਰਕ ਵੇਰਵਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ।
3. ਫ਼ੋਨ ਜਾਂ ਵੀਡੀਓ ਕਾਲ 'ਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਨਿੱਜੀ ਜਾਂ ਵਿੱਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾ ਦਿਉ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਤੁਸੀਂ ਕਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਸਹੀ ਪਛਾਣ ਨਾ ਕਰ ਲਵੋ।
4. ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਘੁਟਾਲੇ ਦਾ ਸ਼ੱਕ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਸਥਾਨਕ ਸਾਈਬਰ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰੋ।ਚਕਸ਼ੂ ਪੋਰਟਲ https://sancharsaathi.gov.in/sfc/ 'ਤੇ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੇ ਸੰਚਾਰ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰੋ ਨਾਲ ਹੀ, ਸਰਕਾਰ 'ਤੇ. ਭਾਰਤ ਦਾ ਪੋਰਟਲ: www.cybercrime.gov.in 'ਤੇ y ਕਾਲ ਕਰੋ: 1930
ਡਿਜੀਟਲ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਘੁਟਾਲਿਆਂ ਸਮੇਤ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧਾਂ ਨਾਲ ਵਿਆਪਕ ਤਾਲਮੇਲ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਅਤੇ ਅਪਰਾਧਿਕ ਪਛਾਣ ਗਤੀ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ, ਹੋਰ ਗੱਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:
i. ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ‘ਭਾਰਤੀ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਕੋਆਰਡੀਨੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ’ (I4C) ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧਾਂ ਨਾਲ ਤਾਲਮੇਲ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਇੱਕ sWJy ਦਫ਼ਤਰ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ii. ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਡਿਜੀਟਲ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਘੁਟਾਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਗੱਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ, ਦਿੱਲੀ ਮੈਟਰੋ ਵਿੱਚ ਘੋਸ਼ਣਾ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੋਸਟਾਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪ੍ਰਭਾਵਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਪ੍ਰਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਮੀਡੀਆ ਦੁਆਰਾ ਮੁਹਿੰਮ, ਆਕਾਸ਼ਵਾਣੀ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ , ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ; ।
iii. I4C ਨੇ ਡਿਜੀਟਲ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਲਈ ਵਰਤੇ ਗਏ 1700 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਕਾਈਪ ਆਈਡੀ ਅਤੇ 59,000 Whatsapp ਖਾਤਿਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬਲੌਕ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
iv. ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਰਾਜ/ਯੂਟੀ ਪੁਲਿਸ, ਐਨਸੀਬੀ, ਸੀਬੀਆਈ, ਆਰਬੀਆਈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ‘ਬਲੈਕਮੇਲ’ ਅਤੇ ‘ਡਿਜੀਟਲ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ’ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਚੇਤਾਵਨੀ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰੈਸ ਰਿਲੀਜ਼ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।
v. ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਤਾਵਾਂ (ਟੀ.ਐੱਸ.ਪੀ.) ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਮੋਬਾਈਲ ਨੰਬਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਾਅਲੀ ਕਾਲਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਲਾਕ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਾਅਲੀ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀਆਂ, FedEx ਘੁਟਾਲਿਆਂ, ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਕਲ ਕਰਨ ਆਦਿ ਦੇ ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਈਬਰ-ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਅਜਿਹੀਆਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਵਾਲੀਆਂ ਕਾਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਵਾਲੀਆਂ ਕਾਲਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ TSPs ਨੂੰ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।
vi. 15.11.2024 ਤੱਕ, ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ 6.69 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਿਮ ਕਾਰਡ ਅਤੇ 1,32,000 IMEI ਬਲਾਕ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।
• vii. 'ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਪੋਰਟਲ' (https://cybercrime.gov.in) I4C ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧਾਂ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ lwirAw ਗਿਆ ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ. ਇਸ ਪੋਰਟਲ 'ਤੇ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਐੱਫ.ਆਈ.ਆਰਜ਼ ਵਿਚ ਪਰਿਵਰਤਨ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਉਪਬੰਧਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਬੰਧਤ ਰਾਜ/ਯੂਟੀ ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਪਟਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
viii. ਵਿੱਤੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੀ ਤੁਰੰਤ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਨ ਅਤੇ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਫੰਡਾਂ ਦੀ ਲੁੱਟ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ I4C ਦੇ ਤਹਿਤ 'ਸਿਟੀਜ਼ਨ ਫਾਈਨੈਂਸ਼ੀਅਲ ਸਾਈਬਰ ਫਰਾਡ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਐਂਡ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਸਿਸਟਮ' ਨੂੰ ਸਾਲ 2021 ਵਿੱਚ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਵਿੱਤੀ ਰਕਮ 9.94 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਵਿੱਚ 3431 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਬਚੇ ਹਨ। ਔਨਲਾਈਨ ਸਾਈਬਰ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਦਰਜ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਟੋਲ-ਫ੍ਰੀ ਹੈਲਪਲਾਈਨ ਨੰਬਰ '1930' ਚਾਲੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ix. ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ, ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ, ਹੋਰ ਗੱਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ; SMS, I4C ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਖਾਤੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ X (ਪਹਿਲਾਂ ਟਵਿੱਟਰ) (@CyberDost), Facebook (CyberDostI4C), ਇਨਸ ਰਾਹੀਂ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ [
ਇਸ ਅਪਰਾਧ ਲਈ ਸਾਰੀ ਜੰਤਾ ਦਾ ਸਹਿਯੋਗ ਵੀ ਜ਼ਰੁਰੀ ਹੈ । ਅਪਰਾਧ ਦੀ ਛੇਤੀ ਤੋਂ ਛੇਤੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਨੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੁਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਯੋਗ ਕਾਰਵਾਈ ਹੋ ਸਕੇ। ਆਸ਼ਾ ਹੈ ਇਨ੍ਹਾਂ ੳਪਰਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡੇ ਅਪਰਾਧਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਠੱਲ ਪਾਈ ਜਾ ਸਕੇਗੀ ।
